دوفضایی‌شدن خرید: رسانه‌های اجتماعی و «تغییر در تجربۀ خرید»

مفهوم خرید در مطالعات فرهنگی، با فراگیرشدن رسانه­های اجتماعی در قالب خرید آنلاین و بازار مجازی و به‌عنوان کنشی هویت­بخش، دچار دگردیسی شد. این مقاله با هدف بررسی نقش شبکه­های اجتماعی مجازی بر تجربۀ خرید شهروندان تهرانی، این پرسش را دنبال می­کند که تجربۀ خرید در فضای مجازی، چه تفاوت و شباهتی با فضای واقعی دارد؟ این پژوهش برای درک تجربۀ خرید در فضای اوّل و دوم، از پارادایم دوفضایی‌شدن­ها بهره می­برد و با مطالعۀ الگوی رفتار خرید در اینستاگرام و کانال‌های فروش در تلگرام با روش اتنوگرافی و نتنوگرافی، به پژوهش در این حوزۀ دوفضایی می‌پردازد. مشاهدۀ فضای خرید آنلاین و آفلاین، پس از گونه‌شناسی و تشریح عوامل تشویق‌کننده و تحدیدکنندۀ خرید مجازی نشان داد که اینستاگرام و تلگرام، بیشتر از اینکه به‌عنوان فضاهایی برای خرید مستقیم عمل کنند، کارکرد «تبلیغ کالا در بازار واقعی» را برعهده دارند و بیشتر از اینکه در مرحلۀ اجرا موفق باشند، در مراحل آگاهی ایفای نقش می‌کنند. پژوهش پیش‌رو، به این یافته رسید که اگرچه خرید فراغتی و پرسه­زنی در بازار واقعی و مجازی رواج دارد، اما برخلاف ایدۀ میشل دوسرتو و متفکرانی که از مقاومت، فراغت، لذت و پرسه‌زنی مخاطب دفاع می­کنند، خریدار با حضور فعال در مراکز خرید شهری و عضویت در کانال‌های مجازی، درگیر «چرخۀ مصرف» است؛ به‌گونه­ای که تاکتیک­های مصرف­کننده نتوانسته به‌عنوان عنصری رهایی‌بخش در برابر استراتژی جامعۀ مصرفی بکار گرفته شود.