دامنه‌ی کاربرد قدرت تشخیصی کارشناسان در تدارکات عمومی ایران: مطالعه‌ی اختصاصی چهار شرکت زیرمجموعه‌ی پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی

تدارکات عمومی از مناقشه‌برانگیزترین حیطه‌های سازمانی در بخش عمومی است. در سراسر دنیا راهکارهای متنوعی برای ارتقای سلامت و کاهش فساد در این حیطه مورد استفاده قرار می‌گیرد. همگام با رویکردهای بین‌المللی که سیاست‌ها و ابزارهایی را برای بهبود عملکرد نظام‌های ملی تدارکات عمومی پیشنهاد می‌کنند، رویکردهایی مدیریتی نیز از سوی پژوهش‌گران مختلف مطرح شده‌ که تلاش می‌کنند تدابیری سازمانی را برای ارتقای عملکرد و کارآمدی تدارکات عمومی ارائه دهند. این مطالعه در پی پاسخ به این سوال است که کارشناسان تدارکات عمومی در ایران به عنوان عاملان اجرایی چگونه از «قدرت تشخیصی» خود بهره می‌برند و چه عواملی بر دامنه‌ی کاربرد قدرت تشخیصی آن‌ها تاثیر می گذارد؟. در این مقاله، ابتدا ادبیات تخصصی تدارکات عمومی از منظر عاملیت کارشناسان مورد بررسی قرار گرفته و سپس ویژگی‌های عاملیت در تدارکات عمومی چهار شرکت زیرمجموعه‌ی شرکت پالایش و پخش فرآورده‌های نفتی ایران بر اساس خصوصیات بخش عمومی اقتصاد ایران (به عنوان زمینه‌ی نهادی تدارکات عمومی) شناسایی شده است. روش کیفی مورد استفاده در این پژوهش موردپژوهی و شامل استفاده از ابزارهای گروه کانونی و مصاحبه‌ی عمیق با نخبگان تدارکات عمومی بوده است. نتایج حاصله از آن حکایت دارند که کارشناسان تدارکات عمومی در سازمان‌های مورد مطالعه به دلیل غلبه‌ی عوامل حقوقی و نهادی در سطوح سازمانی، وزارتی و قضایی، عملاَ در پاره‌ای امور شأن «عاملیت» ندارند و قدرت تشخیصی خود را صرفاً در هماهنگی با مدیران در دامنه‌ای محدود و کنترل شده به کار می‌گیرند.