جستاری در هنجارهای کیفیت ادراک مکان در تجربه بازآفرینی فضای شهری (مطالعه موردی مجموعه شهری امامزاده صالح تجریش تهران)

فضای شهری عرصه بروز حیات جمعی و گفتمان اجتماعی در بستری واجد مؤلفه ­های پاسخ ­دهندگی به کیفیات مکان است. در نظر گرفتن کیفیات مکانی مورد ادراک کاربران یک فضای شهری هم تراز با مؤلفه­ های مکانی مدنظر سازندگان شهری، بیانگر توجه به بُعد اجتماعی فضا و زمینه ساز تحقق الگوی طراحی شهری ادراکی خواهد بود. کاربست این الگو در ساماندهی و احیای هر محیط شهری امکان توجه توأمان به محیط شهری یا فضا، کاربران در فضا و طراحان بر فضا را در برداشت کیفیات ادراک شده از مکان فراهم می ­سازد. این امر ضرورت مشارکت فعال شهروند در اقدامات مداخله در عرصه­ های شهری را مطرح می­ کند. این مقاله سعی دارد مؤلفه ­های مرتبط با هر یک از ابعاد کیفیت محیط شهری، هنجارها و سنجه­ های ابعاد طراحی شهری و به عنوان زیربنای پژوهشی این مقاله، زیرسنجه ­ها و سیاست­های ابعاد ادراکی و معنایی طراحی شهری را به دست دهد. گفتنی است در ارزیابی سنجه ­های ادراکی مکان مورد پژوهش- مجموعه شهری امامزاده صالح (ع) تجریش- داده­ های کمّی و کیفی حاصل از پرسشنامه در برداشت اطلاعات ذهنی مخاطبان از کیفیات مکان، در قالب نقشه و نمودار به روش توصیفی- تحلیلی مورد ارزیابی قرار می ­گیرد. بنابراین رویکرد پژوهش، روش تحقیق "پیمایشی" نتایج حاصل از اطلاعات پژوهش،"تحلیل محتوا" و"مطالعه موردی" است. ارزیابی ادراک فضای شهری، مؤلفه­ های دخیل در ادراک فضایی را از طریق شیوه انتظام سنجه­ ها با کلاسه هنجارهای کیفی ادراکی "ادراک بصری"، "تعامل ذهنی با محیط"، "نظم"، و "کیفیت دید و منظر" در بُعد ادراکی و هنجارهای کیفی ادراکی "خوانش"، "معناداری ارتباطی" و "هویت" در بُعد معنایی فضای شهری به دست می­ دهد. نتیجه این امر در بازآفرینی مجموعه شهری، "تصور آینده"محدوده پژوهشی منطبق بر هنجارهای ادراکی- معنایی مکان، ما را به بیان مجموعه ­ای از اهداف در راستای سنجه­ های هنجارهای کیفی ابعاد ادراکی- معنایی پاسخ­ دهندگی محیطی، تدوین اصول طراحی، اهداف طراحی و سیاست­های اجرایی طراحی رهنمون می ­سازد. در این راستا این مقاله بدین سئوالات پاسخ می­ گوید: سنجه­ ها و هنجارهای کیفی مطرح در ارزیابی ابعاد ادراکی- معنایی مکان کدامند؟ کدامین سیاست­ های طراحی امکان حصول به سنجه ­ها و هنجارهای ادراکی- معنایی مکان را به صورت عام مقدور می ­سازد؟ چگونه سنجه ­های ادراکی- معنایی در"تصور آینده"محدوده پژوهش، و بیان اهداف کلان آن و از آن ره در تدوین اصول طراحی، اهداف (خُرد) طراحی و سیاست­های اجرایی فرآورده طراحی لحاظ می ­شود.