جریان سازی مذهبی آذربایجان در تحولات سیاسی ایران معاصر

تاریخ گواهی می­دهد هیچ منطقه‌ای از ایران به اندازه آذربایجان دست­خوش حوادث نشده است. آذربایجان مقاطع مهمی از تاریخ معاصر ایران را مرکزیت داشته و با پیشتازی در تحولات سیاسی کشور مسیر تاریخ ایران را تحت تاثیر داشته است. پژوهش حاضر به منظور تبیین عوامل سازنده حضور آذری­ها و مبارزات آنان، در صدد پاسخ به این سوال است که چه عاملی محرک اصلی مردم آذربایجان برای اقدامات سیاسی و انقلابی بوده است؟ بدین منظور با استفاده از روش کتابخانه­ای و بهره بردن از تاریخ شفاهی و آرشیو مجلات، تحولات اجتماعی بزرگ همانند قیام تنباکو، نهضت مشروطه، مقابله با فرقه دمکرات، قیام 29 بهمن 1356، دفع غائله خلق مسلمان و حماسه دی 1388 را مطالعه کرده و با ذکر شواهدی به این نتیجه رسیدیم که مهم­ترین عاملی که در طول یک قرن گذشته آذربایجان را در عرصه سیاسی ایران نگه داشته است انگیزه­های مذهبی بوده است و در مقابل هر گونه مبارزه یا حرکت سیاسی که در آذربایجان با هر انگیزه­دیگر به وجود آمده با مخالفت مردم مواجه شده و به شکست انجامیده است.