جایگاه جلوخان در معماری مسکونی بومی ایران
نویسندگان
چکیده مقاله:
شهری و روستایی ایران که طی سال‌های متمادی تا پیش از دوران معاصر در کشور ما شکل گرفتهاند و تأمل بر الگوهای مختلف خانه‌ها، می‌توان عناصری را به عنوان اجزای اصلی و ساختاری بازشناخت. به نظر می‌رسد با آنکه این معماری در طی سالیان متمادی دستخوش تغییرات گردیده و تکامل یافته است، در اکثر مناطق اجزای اصلی خود را درگذر زمان حفظ نموده است و عناصر ساختاری یکسانی چهره آن را صورت بخشیده‌اند؛ حیاط، ایوان، مهتابی، هشتی، دالان و صفه نمونه‌هایی از این اجزا هستند که هر یک نقش‌های متعددی بر عهده دارند. جنبه‌ای از این نقش‌ها به ارتباط و تعامل با دیگر اجزا برمی گردد و برخی دیگر به کارکرد خود عنصر ارتباط دارند. یکی از این عناصر که در بسیاری از بناهای مسکونی (و یا غیر مسکونی) در بافت‌های شهری و روستایی مشاهده می‌شود، «جلوخان» می‌باشد؛ در خانه‌ها (و نیز در دیگر بناها نظیر مسجد، خانه، کاروانسرا و حتی بازار)، این عنصر معماری نقش‌های متنوعی در زمینه‌های رفتاری، روابط اجتماعی، تبیین حریم، تعریف ارتباط بین درون و برون و همچنین احترام به نقش و جایگاه مخاطب بر عهده دارد. متأسفانه امروزه در خانه‌ها و دیگر بناهای جدید حضور این عنصر تأثیرگذار معماری بومی، حذف و یا کم‌رنگ گردیده است و یا در برخی مکان‌ها که به گونه‌ای شاهد ساخت آن هستیم به علت اشکال در شکل و یا محتوا نتوانسته است نقشی درخور ایفا نماید. این جستار درصدد است با معرفی و شناسایی این عنصر در معماری مسکن بومی ایران، جایگاه آن در بافت کالبدی و نقش آن در رفتار و روابط اجتماعی را مورد بررسی قرار دهد. در این راستا ضمن تعمق در منابع مکتوب، با قیاس و تحلیل مصادیق موجود و برداشت مفاهیم و معانی از دل آن‌ها، تلاش شده است اشکال، کارکردها و اثرات کیفی این عنصر معماری بر محیط مطالعه گردیده و از این طریق نقش آن مورد بازشناسی قرار گیرد. در این نوشتار جلوخان‌ها بر اساس وسعت که خود به نوعی تعیین کننده میزان ایفای نقش آنان در ارتباطات اجتماعی است به سه دسته تقسیم شده و اجزا و ویژگی‌های هر دسته تبیین گردیده‌اند. در ادامه رسالت جلوخان در خانه‌ها و جایگاه آن در بافت‌های مسکونی شهری و روستایی ایران مورد تجزیه و تحلیل قرار می‌گیرد. این رسالت در زمینه‌هایی مانند تعریف رابطه درون و برون و تبیین حریم، نقش در سلسله مراتب و ترتیب و تدرج در دسترسی و دعوت‌کنندگی، زمینه سازی برای درک بهتر بنا و همچنین فراهم نمودن بستری برای تعاملات اجتماعی می‌باشد.
منابع مشابه
بررسی جایگاه الگوی چهارصفه در سازمان فضایی معماری مسکونی ناحیه گرم و خشک ایران
از چهارصفه به‌عنوان کهنترین الگوی معماری مسکونی در ایران، زیاد نام برده شده است. این الگوی ساختمانی صرف نظر از مباحث اقلیمی و سازهای، از دیدگاه معناگرایی نیز از دوره باستان حایز اهمیت بوده و در نقوش و طرحهای مختلف تکرار شده است. در معماری ایران، این الگو از بیانی خالص در آرایش فضایی نمونه‌های اولیه به فضایی جزء در نمونه‌های تکاملیافتهتر تبدیل میگردد و به این ترتیب الگوهای متنوع فضایی در ...
متن کاملجایگاه دانش و صناعت بومی در آموزش معماری امروز
یکی از پارامترهای مهم هر معماری، تکنیک یا فرایند ساخت آن است. هر معماری متناسب با شخصیت یا هویت خود، دارای یک روش، تکنیک و پروسه خاص است، ولی امروزه با پیشرفت تکنولوژی و یکسان شدن جزئیات و تکنیک‌های ساخت، همچنین استاندارد شدن بسیاری از تجهیزات این تفاوت‌ها از بین رفته و سیمای مناطق مختلف یکسان ساخته می‌شود. بخش قابل توجهی از این مشکلات به آموزش معماری، تربیت معماران و متخصصان این رشته مربوط ا...
متن کاملجایگاه الگوهای معماری پایدار در معماری بومی روستایی (مطالعه موردی: روستای هلسم، استان ایلام)
بحران انرژی در دهه هفتاد میلادی و در ادامه آن مشکلات زیست‌محیطی، بر بسیاری از فعالیت‌های انسانی سایه افکند و باعث شد، حوزه طراحی معماری به عنوان یکی از عوامل موثر در مصرف بالای انرژی با چالشی سخت مواجه گردد. از این‌رو مسئله حفظ محیط‌زیست، نیاز نسل‌های آینده و بهره‌گیری از انرژی‌های رایگان مفهوم جدیدی را با عنوان «پایداری» در همه علوم وارد نمود. بر اساس مطالعات صورت گرفته بسیاری از بناهای بومی ...
متن کاملتوسعه پایدار و مفاهیم آن در معماری مسکونی ایران
امروزه محیط زیست، صرفه جویی در مصرف انرژی‌های فسیلی و توسعه پایدار به مباحث بسیار مهم و رایج در سطح بین‌المللی تبدیل شده‌اند. به طوری‌که حفظ منابع انرژی، جلوگیری از آلوده کردن زمین و محیط زیست، کاهش میزان مصرف انرژی‌های فسیلی و هم زیستی با شرایط طبیعی و اقلیمی مبدل به یکی از مهمترین تدابیر در معماری و شهرسازی شده و معماران و شهرسازان را ملزم به رعایت اصول و قواعد خاصی در زمینه ساخت و ساز می‌ک...
متن کاملتزیینات معماری مسکونی دورۀ آل‌مظفر در منطقۀ یزد و جایگاه آن‌ها در خانه‌های این دوره
The Muzaffarid is one of the most important historical periods, which brought glory and prosperity for Yazd as well as providing peace and stability in the region for half a century. Construction of various structures and residential buildings flourished during this period, which their structural decorations and architectural ornamentations styles and techniques were diverse and demanding. Howe...
متن کاملبررسی جایگاه حیاط در معماری اقلیمی بناهای مسکونی شهری با تاکید بر اقلیم سرد و خشک ایران
عناصر معماری بومی، بیش از هر عامل دیگری، تحتتاثیر عوامل محیطی و اقلیمی شکل گرفتهاند. اقلیم به عنوان یک عامل تعیین کننده موجب پدید آمدن گونه های متفاوت معماری در مناطق اقلیمی مختلف شده است. «حیاط» یکی از عناصر معماری مسکونی بومی است که نقشی اساسی در حیات بشری خاصه در ایران و معماری ایرانی داشته است؛ چنانچه در مناطق مختلف و تحتتاثیر شرایط محیطی، ساختار اقلیمی متفاوتی بهخود گرفته است. اهمیت ای...
متن کاملمنابع من
با ذخیره ی این منبع در منابع من، دسترسی به آن را برای استفاده های بعدی آسان تر کنید
ذخیره در منابع من قبلا به منابع من ذحیره شده{@ msg_add @}
عنوان ژورنال
دوره 32 شماره 142
صفحات 3- 18
تاریخ انتشار 2013-09
با دنبال کردن یک ژورنال هنگامی که شماره جدید این ژورنال منتشر می شود به شما از طریق ایمیل اطلاع داده می شود.
کلمات کلیدی برای این مقاله ارائه نشده است
میزبانی شده توسط پلتفرم ابری doprax.com
copyright © 2015-2023