جایگاه تجربه در پارادایم کوهن

بر اساس روش تاریخی کوهن اکتشاف و داده­ی تجربی در تحقق پارادایم علمی و توسعه­ی علمی عادی نقشی قاطع ندارند. اکتشاف رویدادی فردی و دفعی نیست. بلکه میراثی جمعی است که از اختراع جدا نیست. داده­ی تجربی نیز مانند اکتشاف متأثر از پارادایم و آموزش جمعی است. از سوی دیگر کوهن تعین نظریه به واسطه­ی تجربه را ناممکن می‌داند و استدلال می‌کند که برای تبیین هر مشاهده‌ای نظریه‌های متعددی قابل­ فرض است که همگی به یک اندازه با آن سازگارند. ولی خواهیم دید که اگر مشاهده متأثر از نظریه­ی خاصی باشد، آنگاه نمی‌تواند به طور هم­زمان با نظریه‌های رقیب سازگار باشد. در نهایت اینکه کوهن پارادایم را پیش‌شرط ادراک می‌داند و تمایز مشاهده- نظریه و تمایز اکتشاف- اختراع را انکار می‌کند، زمینه‌ساز نوعی نسبی‌گرایی ‍است که تا حوزه­ی وجود‌شناسی امتداد دارد.