تکوین شخصیت قهرمان در چهار روایت از تذکرةالاولیاء

مقالۀ حاضر از منظر شخصیت‌پردازی و تکوین شخصیت قهرمان، به بررسی تذکرۀالاولیای عطار نیشابوری می‌پردازد و به‌عنوان نمونه، چهار روایت از این متن (ابراهیم ادهم، حسن بصری، بایزید بسطامی و حلاج) را برای بررسی برگزیده‌ است. در این بررسی که براساس نظریۀ نورتروپ فرای انجام شده است، ذکر می‌شود که الگوی قهرمان در تذکرۀالاولیاء به الگوی قهرمان در گونۀ ادبی رمانس نزدیک است و همان‌گونه که در رمانس، قهرمان صورت دگرگونی‌یافتۀ حکایت‌های اساطیری است، قهرمانان تذکره (عارفان) نیز صورتی از قهرمانان متون مرجع هستند که در صدر این متون مرجع، قصّه‌های قرآنی قرار دارند. بنابراین، قهرمان همان خط سیر روایی را طی می‌کند که پیش‌تر در شیوۀ روایی قرآن وجود داشته است. این تأثیرپذیری سبب شده است که حکایت‌های موجود در تذکرةالاولیاء، فارغ از سندیّت تاریخی آنها، از میزان باورپذیری بیشتری برخوردار باشند و حجّیت روایی متن نیز برخاسته از آن باشد.