تکامل تدریجی سامانه‌های اطلاعات مکانی بسمت نسل سوم زیرساخت داده مکانی با رویکرد کاربر محوری

زیربنای اکثر فعالیت­های اجرایی و عمرانی در جوامع مبتنی بر شناخت صحیح و استفاده مناسب از داده­های مکانی می­باشد. برای استفاده بهینه از داده­های مکانی در یک محیط تعامل­پذیر، سیر تحول و تکامل سامانه­های اطلاعات مکانیGIS فن­آوری زیرساخت داده­های مکانیSDI  را بوجود آورده است. در واقع، فناوری GIS از سال 1960 که برای نخستین بار مطرح گردید تا به امروز پیشرفتها و تغییرات زیادی را در طول زمان تجربه نموده است. برای استفاده بهینه و اشتراکی کاربران از داده­های مکانی در راستای فعالیت­های زیرساختی، می­بایست محیط مناسبی برای بسترسازی به اشتراک­گذاری اطلاعات و اطلاع رسانی در مورد داده­های مکانی و ایجاد محیط تعاملی برای کاربران بوجود آورد. زیرساخت داده­های مکانی SDI یک ساختار مناسب و یکپارچه جهت هماهنگی فعالیت­های مرتبط با اطلاعات مکانی و نیز افزایش آگاهی از وجود، وضعیت یا کیفیت داده­ها و در نتیجه استفاده بیشتر و مناسب­تر از آنها در امور مختلف اجرایی و تصمیم­گیری توسط کاربران مختلف را فراهم می­آورد. در این تحقیق، با بررسی روند اجمالی پیدایش GIS و فن­آوری  GIS مبتنی بر وب، کارکردهای یک GIS محلی، GIS با معماری متمرکز و GIS مبتنی بر وب را با بررسی کارکردها، مزایا، معایب و ویژگیهای آنها تشریح می­کنیم. سپس با در نظر گرفتن نیازهای تخصصی کاربران به داده­های مکانی دقیق و بهنگام با توجه به فن­آوری­های روز دنیا و نیاز به بسترسازی مناسب جهت به اشتراک­گذاری اصولی اطلاعات مکانی، به لزوم پیدایش زیرساخت داده مکانی، اهداف، مزایا و جزئیات اجزای آن و در نهایت به بسترهای الکترونیکی پیاده­سازی آن اشاره خواهیم کرد. از طرفی، SDI از زمان پیدایش تا کنون تغییر، تحول و پیشرفت­های قابل توجهی را در ساختار و قابلیت­ها در نحوه تعامل با کاربران و رفع نیازهای آنها تجربه کرده است. نسلهای SDI در ابتدا مشابه با سامانه­های GIS با معماری متمرکز و با محوریت داده­های تولید شده، سپس ظهور معماری توزیع یافته همراه با ارائه طرویس­های مکانی با تاکید بر پردازش داده و سرویس­گرایی بوده است. با در نظر گرفتن کاستی­های عملکرد این سامانه­ها در ارائه سرویس­های مکانی به کاربران بدون در نظر گرفتن شرایط و نیاز کاربران، امروزه کارشناسان نسل جدیدی از SDI را در راستای تعامل دوطرفه با کاربران با توجه به اولویت­ها و نیازهای ویژه آنها پیشنهاد و توسعه داده­اند.