تولید علمی ایران از سال 1970 تا سال 2002 میلادی

مقدمه: در دو دهه اخیر پیشرفت سریعی در تمامی شاخه‌های علوم و فناوری صورت گرفته است. به‌علت رشد علوم پزشکی در چند دهه قبل و همچنین تمایل بیشتر دانشمندان به چاپ مقالات خود در مجلات، تعداد مجلات از 3000 جلد در سال 1960 به بیش از 000 , 40 مجله در سال 2001 افزایش یافته است که این امر اهمیت ارزیابی کمی و کیفی مجلات و مقالات را بیشتر می‎نماید. هدف از این مطالعه، بررسی تولید علمی ایران در آستانه قرن 21 می‌باشد. روش کار: اطلاعات مورد استفاده در این مقاله با جستجوی مؤسسه اطلاعات علمی آمریکا (ISI) از طریق اینترنت در شبکه اطلاعات رُز- نِت انجام گرفت. در این بررسی ابتدا تولید علمی ایران از سال 1970 تا 2002 تحت یک مرور اجمالی قرار گرفت. سپس تولید علمی ایران و 15 کشور توسعه‎ یافته و در حال توسعه تحت مقایسه قرار گرفت. یافته‌ها: تولید علمی ایران از سال 1970 تا 1980 روند صعودی داشته و با آغاز جنگ ‎تحمیلی ایران و عراق،‌ ابتدا دچار یک روند نزولی، سپس وضعیت ثابت شده و چند سال پس از جنگ مجدداً دچار یک سیر صعودی با شیب بسیار تند شده است. مقایسه بین ایران و 15 کشور دیگر در سال 2000 نشان می‌دهد که این 16 کشور در مجموع 2/69% تولید علمی جهان را در ISI دارا می‎باشند که آمریکا،‌ انگلستان و آلمان به‌ترتیب با 2/32، 8/7 و‌ 7 درصد در سه رده نخست قرار دارند و ایران با 12/0% در رده سیزدهم این 16 کشور قرار دارد. در مقایسه درون این 16 کشور، آمریکا 5/46% تولیدات علمی و دیگر کشورهای توسعه یافته یعنی انگلستان،‌ آلمان،‌ ژاپن،‌ فرانسه و کانادا مجموعاً 9/43% درصد تولید علمی این 16 کشور را داشته‎اند. کشورهای چین،‌ هندوستان و کره‎جنوبی دارای اختلاف قابل توجه و وضعیت نسبتاً بالاتری از نظر تولید علمی در مقایسه با کشورهای ترکیه، مصر،‌ عربستان‎سعودی، ایران،‌ پاکستان،‌ کویت و عراق می‎باشند. ایران دارای سهم 17/0% در بین 16 کشور می‎باشد و در مرتبه سیزدهم قرار گرفته است. بعد از ایران، کشورهای پاکستان،‌ کویت و عراق که مجموعاً 16/0% از تولید 16 کشور را دارا می‎باشند، قرار گرفته‎‎اند. نتیجه‌گیری: ایران پس از جنگ ایران و عراق رشد فزاینده‎ای در عرصه مقالات داشته است که این دوران زمان ثبات و توسعه می‌باشد. در این زمان بازسازی کشور و اجرای برنامه‌های پنح ساله اول تا سوم سبب توسعه فرهنگی، اجتماعی و اقتصادی در ایران گردید. همزمان با شکوفایی اقتصادی و همچنین سرمایه‌گذاری بیشتر در امر تحقیقات، تولید علمی ایران با سیر صعودی با شیب بسیار تند افزایش یافت. میزان مقالات نمایه شده ایرانی در دهه اخیر افزایش زیادی داشته و امید است همچنان نیز رو به پیشرفت و افزایش باشد.