توسعه انسانی

مفهوم توسعه انسانی خودگویای آن است که هدف اصلی توسعه بهره مند ساختن راستین انسان است. یعنی بهبود بخشیدن به کیفیت زندگی افراد انسانی. افزایش درآمد و گسترش اشتغال ضروری اند، اما این دو وسیله توسعه اند نه هدف آن، هدف توسعه، پرورش قابلیت های انسان و گسترش امکان های اوست. توسعه انسانی دو وجه دارد: از یک سو، بر شکل گیری قابلیت های انسانی از راه سرمایه گذاری در نیروی انسانی تأکید می ورزد و از سوی دیگر، به همان اندازه نیز شیوۀ به کارگیری این قابلیت های رشد یافته را از راه چارچوبی برای مشارکت در رشد درآمد و اشتغال مورد توجه قرار می دهد. برخی توسعۀ انسانی را توسعه منابع انسانی دانسته اند، اما سرمایه گذاری در نیروی انسانی و یا تشکیل سرمایۀ انسانی جنبه ای از توسعۀ انسانی است و جنبه های دیگری چون مشارکت انسانها در رشد از راه اشتغال و تولید درآمد نیز به همان اندازه دارای اهمیت است. عده ای دیگر توسعۀ انسانی را برنامه های یک بخشی قلمداد می کنند، برنامه هایی مثل سرمایه گذاری در بهداشت، آموزش و پرورش و خدمات اجتماعی، اما توسعۀ انسانی مستلزم برنامه ها و فعالیت های چند بخشی و سیاست کلان اقتصادی است و هدف نهایی این است که رشد اقتصادی به بهبود رفاه مردم بینجامد. بعضی نیز معتقدند که تضادی میان مفاهیم رشد اقتصادی و توسعۀ انسانی وجود دارد و رشد اقتصادی شرط لازم توسعۀ انسانی است نه شرط کافی. توجه توسعه باید انسان باشد و هدف های عمده ای چون کاهش بنیادی فقر و امکان برخورداری عادلانه از فرصت های اقتصادی را دنبال کند. توسعۀ انسانی بعد مهم دیگری نیز دارد: توسعه باید پایدار باشد، یعنی باید حق  انتخاب و ضرورت نسل های آینده را محترم بشمرد و حفظ کند. برای دست یافتن به الگوهای توسعه پایدار ضروری است تمام شکل های سرمایه، عم از مادی و طبیعی و انسانی، بازآفرینی و حفظ شوند. به پایان رسانیدن هر بخشی از این سرمایه که میراث همیشگی انسان است و غافل ماندن از تجدید آن، یعنی دزدیدن از فرزندان خودمان، در این مقاله سعی گردیده تا نگرشی کوتاه باشد بر توسعۀ انسانی و عوامل مؤثر در آن.