تقابل آرای شمس و مولوی در باب حلّاج
نویسندگان
چکیده مقاله:
تأثیر عمیق و همه جانبة شمس تبریزی بر وجود مولوی بر هیچ کس پوشیده نیست تا آنجا که تعدادی از مولوی پژوهانِ بنام، آثار مولوی را انعکاسی از اندیشههای شمس دانستهاند و مثنوی مولوی را شرحی از انعام شمس خواندهاند. انقلاب روحی پدید آمده در مولوی و تأثیر آموزههای شمس در تفکّرات او در زمینههای عرفانی، فلسفی، کلامی و... به اثبات رسیده است. با وجود این، در مواردی بسیار نادر، اختلافاتی میان آراء این پیر و مرید پرآوازه دیده میشود که تاکنون از دیدگاه محقّقان پوشیده مانده است. یکی از این موارد، اختلاف دیدگاههای آنها دربارة شخصیت حلّاج است که از محوریترین شخصیتهای عرفان اسلامی به شمار میرود. در پژوهش حاضر، ابتدا دیدگاههای شمس تبریزی دربارة حلّاج را که به صورت بسیار پراکنده در مقالات او وجود دارند، گردآوری و طبقه بندی کردهایم. سپس، آنها را با آراء مولوی در آثار مختلف او مقایسه نموده، نشان دادهایم که اختلاف نظرهای اساسی میان آرای شمس و مولوی در مورد حلّاج، شخصیت و جایگاه او وجود دارد که در حوزة عرفان اسلامی بسیار قابل تأمل است. به عنوان نمونه شمس در سخنان خود اناالحق گویی حلّاج را مورد انتقاد قرار داده و معتقد است که حلّاج هنوز به مراتب عالی سلوک و اتصال به حق دست نیافته، عالم روح را بتمامی درک نکرده، در سکر ناتمام بوده و سخنانش بوی انانیت میدهد. این در حالی است که مولوی، مرید بلامنازع شمس، به دفاع از شخصیت حلّاج پرداخته و بر این باور است که او به مقام فنای فی الله و اتصال به حق رسیده است و انالحق او نه تنها ناشی از انانیت نبوده؛ بلکه تواضعی بزرگ در برابر حق محسوب میشود. علاوه بر این، مولوی در آثار مختلف خود، در صدد تأویل و توجیه اناالحق گویی حلّاج بوده و آن را رمزی از رموز الهی میداند، در حالی که شمس، آن را سخنی رسوا و بی تأویل نامیده است. در این مقاله بر آنیم تا علاوه بر بیان و بررسی این اختلاف دیدگاهها، پاسخی مناسب برای این اختلاف نظر میان شمس و مولوی بیابیم.
منابع مشابه
تجلّی نظریۀ وحدت وجود در اشعار عمان سامانی با نگاهی به آرای شمس تبریزی و مولوی
Unity of existence is one of the basic concepts in Islamic mysticism. Other concepts in Islamic mysticism appear to be less important than this theory, so that those concepts are assumed to be aimed at progress of the notion of unity of existence. The current article sought to categorize Ammān Sāmāni’s views about unity of existence. Each division of this category is compared with views of such...
متن کاملبازتاب شاهنامه فردوسی در عزلیات شمس مولوی
شاهنامه حکیم فردوسی، کتاب هویت فرهنگی ما ایرانیان با زبان استوار و سخن دلپذیر آنچنان در ادب فارسی ریشه دوانده که گو یی رکن اساسی در تجدید حیات آثار می باشد. شاهنامه اگر چه داعیه عرفانی بودن ندارد اما در متون مهم عرفانی ما حضوری زنده و پویا دارد. نگاه عرفا همچون شعرا به شاهکار ادبی فردوسی به گونه ای است که تصور یک لحظه جدایی فرهنگ و سنن ایرانی را از دین و مذهب اسلامی به ذهن راه نمی دهد مولوی در...
متن کاملتقابل و تشابه انسان و کوه در آثار مولوی
در جهانبینی مولوی، «انسان» یکی از محوریترین مسائل است و باقی آفرینش حول او و هدفش میچرخد. در کنار آن، در رشتهی جمادات، «کوه» یکی از برجستهترین موجودات عالَم، و در همهی اساطیر و ادیان الهی و غیرالهی مکانی مهم و مقدس به شمار میآید. در آثار مولوی نیز کوه از رمزهای کلان و حاوی تصویرپردازیهای بدیع است. پرسش این پژوهش آن است که در آثار مولوی کوه و انسان چه تقابلها، تشابهها و اتصالهایی با یک...
متن کاملانگیزههای شاعری و منابع الهام مولوی در دیوان شمس
توجه و تأمل در عوامل و انگیزههایی که در سرودن شعر نقش داشتهاند، از دیرباز مورد توجه صاحبنظران، بویژه فیلسوفان و شاعران بوده است، و غالب آنان برای شاعری، منبع و منشأیی غیبی و آسمانی قایل بودهاند. در مقاله حاضر کوشش شده که در ابتدا زمینه و پیشینه بحث درباره منابع الهام، بازشناسی و بازنمایی شود، و سپس، انگیزههای شاعری مولانا، به تفصیل بحث و بررسی گردد. نویسنده، انگیزههای شاعری و منابع الهام...
متن کاملمنابع من
با ذخیره ی این منبع در منابع من، دسترسی به آن را برای استفاده های بعدی آسان تر کنید
ذخیره در منابع من قبلا به منابع من ذحیره شده{@ msg_add @}
عنوان ژورنال
دوره 7 شماره 1
صفحات 135- 156
تاریخ انتشار 2013-08-23
با دنبال کردن یک ژورنال هنگامی که شماره جدید این ژورنال منتشر می شود به شما از طریق ایمیل اطلاع داده می شود.
کلمات کلیدی
میزبانی شده توسط پلتفرم ابری doprax.com
copyright © 2015-2023