تعیین نوع خواب بذر گیاه باریجۀ تودۀ دماوند (Ferula gummosa BIOSS) و نیازهای بذر برای شکست خواب

گیاه باریجه یکی از گیاهان دارویی، صنعتی و تجاری ایران به‌شمار می­رود که کشاورزان به‌دلیل خواب بذر، کمتر به آن توجه نشان داده‌اند. به‌منظور تعیین نوع خواب و وضعیت محیطی لازم برای شکست آن در این بذر آزمون‌هایی انجام گرفت. آزمون جذب آب که به‌منظور تعیین وجود یا نبود خواب فیزیکی در بذر این گیاه انجام گرفت، نشان‌دهندۀ جذب شدن آب توسط بذر و نبود خواب فیزیکی در آن بود. در ادامه، جنین­های جداشده از بذرهای خواب هیچ‌گونه رشدی را در محیط MS از خود نشان ندادند که این موضوع بیانگر عدم کنترل خواب بذر توسط عوامل مکانیکی است. تیمار بذرها با محلول جیبرلین در غلظت­های0 (شاهد)، 500، 1000، 1500، 2000 و 2500 قسمت در میلیون (ppm) سبب کاهش خواب شد، ولی این کاهش بسیار اندک بود. سرمادهی مرطوب (دمای 3 درجۀ سانتی­گراد و رطوبت40 درصد) بیشترین اثر را بر شکست خواب بذر داشت و پس از 75 روز سبب افزایش معنا­دار درصد جوانه­زنی (94 درصد) شد. با افزایش دمای سرمادهی، خواب بذر افزایش یافت به‌طوری­که سرمادهی مرطوب 75 روزة بذرها در دمای 6 و 10 درجۀ سانتی­گراد به‌ترتیب سبب افزایش درصد جوانه­زنی به 50 و 35 درصد شد. کاربرد دمای تناوبی نیز سبب افزایش جوانه­زنی بذرها شد، ولی ازآنجا که دمای زیاد و وضعیت مرطوب، سبب زوال بذر می­شود، بهترین زمان برای نگهداری بذر در دمای زیاد و سپس انتقال بذر به دمای کم، 30 روز بود و زمان­های بیش از آن اثر کاهنده بر درصد جوانه­زنی داشتند. بیشترین درصد جوانه­زنی در تیمار دمای تناوبی، جوانه­زنی87 درصد و مربوط به نگهداری بذر به‌مدت 30/60 روز (گرم-سرد) بود. بررسی رشد جنین در طول دورۀ سرمادهی مرطوب نشان‌دهندۀ افزایش اندازۀ جنین­ها در طول دورۀ شکست خواب بذر بود. با توجه به افزایش اندک جوانه­زنی بذر با به‌کارگیری غلظت­های مختلف جیبرلین و نیاز به سرمادهی مرطوب در مدت بیش از دو ماه برای شکست خواب و نیاز دمایی اندک برای جوانه­زنی، خواب این بذر از نوع مورفوفیزیولوژیک عمیق پیچیده تعیین شد.