تحلیل نقش و ساختار اجتماعی در ابتکارات محلی سازگار مدیریت منابع آب دشت گزیر

ساختار اجتماعی منابع آب یکی از ابعاد پتانسیل فرهنگی در جوامع روستایی ایران محسوب می‌شود که در مدیریت عرفی منابع آب نقش قابل‌توجهی دارد. هدف اصلی این پژوهش، شناخت ساختار اجتماعی مرتبط با مدیریت منابع آب در دشت گزیر از توابع شهرستان بندرلنگه است. در پژوهش حاضر با استفاده از روش‌های مردم‌شناسی، مشاهده مستقیم و مشارکتی و مصاحبه با بهره­برداران منابع آب مطلع روستای گزیر، اطلاعات موردنیاز جمع‌آوری گردید. محدودیت­های اقتصادی، اجتماعی، محیطی، به‌ویژه منابع آب و همچنین نیازهای مشترک مردم بومی دشت گزیر منجر به تشکیل ساختار اجتماعی در راستای سازگاری با کم­آبی شده است و کشاورزان به‌واسطه ساختارهای اجتماعی و همچنین سازه­های فیزیکی متناسب با نیازشان به بهره­برداری جمعی منابع آب پرداخته­اند. مهم ترین نقش های اجتماعی در حال حاضر پیرامون مدیریت منابع آب در این دشت عبارتند از؛ مالک، کدخدا، خَرّاس، گابون، غارسان و بَزِیاران. یاریگری­ها، باورها، ارزش­ها و هنجارها بخش دیگری از پتانسیل فرهنگی دشت گزیر جهت سازگاری با شرایط طبیعت است که توسط کشاورزان و در قالب ساختار اجتماعی ایجادشده است؛ در واقع خودسازماندهی و وجود یاریگری در مدیریت آب یکی از اصول اساسی در دشت گزیر محسوب می‌شود. به طور کلی می‌توان بیان نمود؛ باوجود حذف قشر بزرگ مالکان بعد از اصلاحات ارضی، همکاری خودجوش و یاریگری در مدیریت آب در قالب ساختار اجتماعی یکی از اصول اساسی در دشت گزیر محسوب می‌شود. بنابراین می­توان استدلال نمود بهره جستن از تجارب مردم بومی این دشت در قالب ساختار اجتماعی، به‌عنوان عاملان اصلی مدیریت منابع آب، به دلیل سازگاری با شرایط اکولوژیک منطقه، امروزه یکی از روش‌های توسعه پایدار به شمار می­رود.