تحلیل شاخص‎های ارزیابی رقابتی بودن بازار برق ایران: مطالعه موردی

تجربه کشورهایی که بازار برق را خصوصی‌سازی کرده‌اند، نشان داده است فرض رقابت ایجاد یک بازار برق رقابتی به‌صورت طبیعی و خودکار همیشه صادق نیست. یکی از مهم‎ترین نگرانی‎های تنظیم کنندگان بازار، افزایش و نوسانات قیمت مبادله‌شده‎ی برق است که ریشه در سوءاستفاده از قدرت بازار توسط بازیگران دارد. قدرت بازار عبارت است از توانایی یک فروشنده (یا عرضه کننده) یا جمعی از فروشندگان انرژی در افزایش قیمت برق به سطحی بالاتر از مقدار رقابتی آن برای مدتی قابل‌توجه، به‎طوری‎که سود بیشتری را برای بازیگر مذکور به همراه داشته باشد. به‎منظور شناسایی توانایی بازیگران و آگاهی از میزان قدرت بالقوه و یا بالفعل آن‎ها در بازار، شاخص‎هایی تعریف می‌شوند که به‌وسیله آن‎ها می‎توان پایش بازار برق را به‎صورت کارآمد‌تری به انجام رساند. هدف از این مقاله، تمرکز بر روی آن دسته از شاخص‎های قدرت بازار است که به ارزیابی میزان رقابتی بودن بازار می‌پردازد. تحلیل شاخص‎های فوق و رصد نمودن آن‎ها برای آزادسازی برق و هر چه رقابتی‎تر بودن آن ضروری است. در این شاخص‎ها فارغ از نوع جایگاه و رفتار هر یک از بازیگران بازار، به شکل و ساختار کلی پرداخته می‌شود. روش پژوهش کاربردی و بر حسب روش جمع‌آوری اطلاعات، توصیفی ـ تحلیلی و از نوع مطالعه‎ی موردی با هدف آزمون مدل است. ابزار گردآوری اطلاعات اسناد مصرف برق سال 1386 در نیروگاه‌های کشور است. نتایج پژوهش نشان داد، بازار برق ایران در برخی نقاط کشور و نیز در برخی از ساعات از مقادیر آستانه خود تجاوز کرده و این نشان‎دهنده‎ی‎ وجود بازار متمرکز و غیر رقابتی است.