تحلیل ساختار قافیه و ردیف در سروده های بومی کرمانی شهرستان شهربابک

شاعر شعر عامه به موسیقی توجه زیادی دارد زیرا موسیقی با تأثیر عاطفی؛ ذهن مخاطب را آماده دریافت پیام شعر می‌کند. از مهم‌ترین موارد موسیقی‌آفرین در شعر، قافیه و ردیف است که در شعر سنّتی فارسی و قالب دوبیتی جایگاه ویژه و ثابتی دارند. در این مقاله علاوه بر معرفی سروده‌های بومی و دوبیتی‌های محلی شهربابک، به تحلیل ساختار قافیه و ردیف پرداخته شده است. قافیه در سروده‌های بومی شهربابک همانند سایر لهجه‌ها بر اساس حروف قریب‌المخرج ساخته شده است نه یکسان‌بودن حرف قافیه که در دوبیتی‌های رسمی زبان فارسی رایج است. در لالایی‌ها و اشعار عروسی گاهی قافیه حذف و از ردیف برای ایجاد موسیقی استفاده می‌شود و یا از ضمیر الحاقی به عنوان قافیه استفاده می‌گردد. قافیه در بیش از ده درصد از دوبیتی‌های عامیانه شهربابک، مثنوی‌گونه است. قافیۀ  حروف هم‌مخرج مثل «م» و «ر» یا «م» و «ن»، «ل» و «ر» در دوبیتی‌های عامیانه شهربابک از بسامد بیشتری برخوردار است. بیش از یک سوم دو بیتی‌های عامیانه شهربابک با ردیف همراه هستند. اکثر دوبیتی‌ها با ردیف «فعلی» آمده‌اند و فقط پنج درصد آن‌ها دارای ردیف غیرفعلی هستند. از کارکردهای ردیف در اشعار محلی، القای حس درونی شاعر، تقویت موسیقی شعر، کمک به انتقال مفاهیم، تأکید بر یک تصویر یا موضوع و ایجاد لذّت است.