تحلیل روابط سیاسی ایران و روسیه در عرصۀ بازار گاز اروپا

عوامل ژئوپلیتیکی همواره از مهم‌ترین عوامل تأثیرگذار بر مناسبات سیاسی کشورها بوده­اند. در دورة پس از جنگ سرد، عوامل ژئواکونومیکی در این زمینه نقش فراوان و ویژه­ای پیدا کرده‌اند. در سال­های اخیر عامل اصلی تعیین­کننده در حوزة دریای خزر، رقابت بین اروپا و ایالات متحده از یک‌سو و روسیه از سوی دیگر بوده است. روسیه بزرگ­ترین ذخیرة گازی متعارف در جهان را دارد و از مهم‌ترین عرضه­کنندگان به بازار اروپایی است. به این ترتیب با حضور ایران به‌عنوان دومین کشور از نظر داشتن ذخایر گازی در جهان و موقعیت جغرافیایی ـ راهبردی آن بین بازارهای اروپایی و آسیایی، به‌شکل طبیعی ظرفیت رقابت بزرگی بین ایران و روسیه برای سهم­های بازار در این مناطق وجود دارد. روسیه در حال حاضر زیرساخت­های خطوط لولة گسترده­ای دارد و گاز خود را به کشورهای اروپایی و آسیایی صادر می­کند؛ اما ایران (به‌دلیل تحریم­ها و شرایط داخلی) درحال حاضر تنها ترکیه، ارمنستان، جمهوری آذربایجان و به زودی پاکستان را با حجم اندکی از گاز طبیعی تأمین می­کند. روسیه همچنین به‌دنبال تنوع‌بخشیدن به بازارهای صادرات خود است تا امنیت تقاضا را افزایش دهد. این نوشتار درپی آن است تا با گردآوری اطلاعات به روش کتابخانه­ای و اسنادی و تجزیه و تحلیل اطلاعات به روش توصیفی- تحلیلی، رقابت پیدا و پنهان ایران و روسیه در عرصة ژئواکونومیکی را با تأکید بر بازار گاز بررسی و تبیین کند. استدلال این نوشتار این است که روسیه در همان حال که تلاش می­کند که ایران را در مدار متحدان راهبردی خود نگاه دارد؛ تلاش می‌کند تا در عرصة ژئواکونومیکی، خطرناک­ترین رقیب بالقوۀ خود را از بازار پررونق گاز اروپا دور نگاه دارد.