تحلیل الگوهای مکانی عامل فرسایندگی باران در مقیاس‏های زمانی متفاوت ‏در ایران

فرسایش خاک به‏‌عنوان پدیده‌‏ای تهدید کننده برای جمعیت جهان، اغلب نتیجه اثرات توأم کاربری ناصحیح اراضی و عوامل اقلیمی است. در بین عوامل اقلیمی، باران به‏‌عنوان یکی از مهمترین عوامل فرساینده خاک محسوب می‌شود و بر همین اساس مطالعه دقیق خصوصیات مختلف باران از جمله فرسایندگی آن در ایجاد فرسایش خاک از اهمیت ویژه‎ای برخودار است. حال آن‌که بررسی دقیق تغییرپذیری مکانی عامل فرسایندگی باران در مقیاس‌های مختلف زمانی در سطح ملی کمتر مورد توجه قرار گرفته است. بنابراین، پژوهش حاضر با هدف بررسی تغییرات مکانی عامل فرسایندگی باران رابطه جهانی فرسایش خاک در مقیاس‏های زمانی ماهانه، فصلی و سالانه در ایران برنامه‏ریزی شده است. بدین منظور پس از محاسبه انرژی جنبشی و حداکثر شدت 30 دقیقه‎ای بیش از 12000 رگبار به‎وقوع پیوسته در 70 ایستگاه مطالعاتی در دوره آماری 20ساله (1363-1382) در کشور، مقادیر عامل فرسایندگی باران با استفاده از روش معکوس وزنی فاصله در محیط نرم‎افزار GIS پهنه‏‌بندی و الگوهای مکانی آن در مقیاس‎های مختلف تحلیل شد. بر اساس نتایج، ایستگاه‌‏های موجود در جنوب غرب و شمال کشور در اولویت نخست از نظر خطر عامل فرسایندگی باران سالانه قرار دارند. در فصول مختلف نیز همچون ماه‌های موجود در آن‌ها، ایستگاه‌های غرب و جنوب غربی و ایستگاه‌های جنوب شرق به‌ترتیب در الویت‌های بالا و پایین خطر عامل فرسایندگی قرار گرفتند. همچنین، نتایج نشان داد که ایستگاه‎های تنگ‎پیچ خوزستان، انزلی و پل‎شالو در خوزستان بیشترین و بند انحرافی سمنان، طبس و بم کمترین خطر عامل فرسایندگی سالانه در کشور را به‌خود اختصاص داده‎اند. مقدار میانگین عامل فرسایندگی باران سالانه در کشور نیز 14.13 تن‏متر سانتی‎متر بر هکتار ساعت به‎دست آمد.