تحلیلی بر رهیافت‌های سنجش انتشار گازهای گلخانه‌ای در نواحی شهری (مطالعه موردی: کلان‌شهر تهران)

تغییرات آب­و­هوایی نتیجه فعالیت­های انسانی مثل مصرف سوخت‌های فسیلی و تغییرات کاربری زمین است. درحالی‌که شهرها تنها 2 درصد مساحت کره زمین را اشغال می‌کنند، مسئول انتشار 71 تا 76 درصد دی‌اکسید کربن جهانی هستند. ازآنجاکه الگوی تولید و مصرف اقتصاد ایران برمبنای سوخت‌های فسیلی است، تمرکز جمعیت و فعالیت در کلان‌شهرها موجب افزایش مصرف این سوخت‌ها و انتشار متمرکز گازهای گلخانه‌ای شده است. هدف پژوهش حاضر، تحلیل و مقایسه رهیافت‌های تولید- مبنا و مصرف- مبنا در سنجش انتشار گازهای گلخانه‌ای نواحی شهری و سپس اجرای آن‌ها در کلان‌شهر تهران است. روش تحقیق، توصیفی- تحلیلی می‌باشد و داده‌ها از طریق مطالعات کتابخانه‌ای گردآوری‌شده‌اند. برای سنجش میزان انتشار گازهای گلخانه­ای از راهنمای هیئت بین دولتی تغییرات آب‌وهوا 1995 استفاده‌شده است. جامعه آماری پژوهش، کلان‌شهر تهران و میزان مصرف انواع سوخت‌های فسیلی آن در یک بازه زمانی 11 ساله (1384 تا 1395) است. کلان‌شهر تهران به دلیل الگوی تولید، توزیع و مصرف بر مبنای سوخت‌های فسیلی و سبک زندگی مرتبط، سرانه بالایی در انتشار گازهای گلخانه‌ای دارد که آن را به بزرگ‌ترین کانون انتشار این گازها بدل کرده است.  نتایج محاسبات با خط‌مشی پنل بین دولتی درباره تغییرات آب‌وهوا (رهیافت تولید- مبنا) نشان‌دهنده افزایش سرانه انتشار دی‌اکسید کربن کلان‌شهر تهران در یک بازه زمانی 10 ساله است (سرانه 94/4 و 09/5 تن به ازای هر شهروند در سال‌های 1385 و 1395). همچنین با استفاده از رهیافت مصرف- مبنا، سرانه رد پای کربن هر شهروند تهرانی 77/7 تن در سال به دست آمد. درنهایت، سرانه انتشار دی‌اکسید کربن کلان‌شهر تهران با برخی از کلان‌شهرهای دنیا مقایسه شد که نتایج نشان می‌دهد که سرانه انتشار دی‌اکسید کربن تهران بالاتر از کلان‌شهرهای بزرگ و پرجمعیتی چون ریودوژانیرو، سئول، بانکوک، بوینس آیرس، هنگ کنگ و لندن است. [1]. Intergovernmental Panel on Climate Change ( IPCC 1995 guidelines)