تحلیل‌شناختی فنای نفس در غزلیات سنایی بر اساس طرحواره حرکتی

نویسندگان

  • حسین پور آلاشتی دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه مازندران
  • علی‌اکبر باقری خلیلی دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه مازندران
  • مهدیس کاظمی کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه مازندران
چکیده مقاله:

فنای نفس یکی از مباحث مهم عرفانی است که سنایی در غزلیات خود به آن پرداخته است. طرحواره‌های تصوری ساختارهای معنادار و الگوهای نوظهوری هستند که از راه تجربه حسی و تعامل با محیط پیرامون شکل می‌گیرند و در شناخت ذهنیت شاعر و چگونگی مفهوم‌سازی و مقوله‌بندی او از امور مختلف، مؤثر هستند. طرحواره حرکتی، یکی از اقسام مهم و پرکاربرد طرحواره‌های تصوری در متون عرفانی است که با تحلیل آن می‌توان به علل اصلی توجه سنایی به فنای نفس پی برد. در این پژوهش ابتدا سه طرحواره «عشق به منزله‌ سفر»، «شیوه‌ قلندری به منزله سفر» و «دین به منزله سفر» در غزلیات سنایی بررسی شده است و سپس تحلیلی شناختی از آنها ارائه گردیده است.

برای دانلود باید عضویت طلایی داشته باشید

برای دانلود متن کامل این مقاله و بیش از 32 میلیون مقاله دیگر ابتدا ثبت نام کنید

اگر عضو سایت هستید لطفا وارد حساب کاربری خود شوید

منابع مشابه

شگرد‌هایی از هنجارگریزی در غزلیات سنایی

یکی از روش‌های برجسته‌سازی زبان، هنجار‌گریزی است؛ چنین شگرد و ترفندی همچو جاروبی غبار عادت و تکرار و دلزدگی را از ادبیات می‌زداید و همواره جامه‌ای نو و دلکش بر آن می‌پوشاند. در زیر لوای چنین شگردی چه بسیار هنرنمایی‌ها و تازگی‌ها نمودار می‌شود که ذهن خموده و ایستای هر خواننده‌ای را بر سر ذوق می‌آورد و پویا و آگاه می‌کند. شاعران بسیاری با بکارگیری چنین شگردی، بر غنای شعر خود افزوده‌اند. سنایی...

متن کامل

بررسی و تحلیل «فرآیند تفرد» در غزلیات سنایی

«فرایند تفرد»، عاملی روانی است که رشد ذهنی و انکشاف درونی و ناخودآگاهانه‌ی بشر را در طول حیات او به تصویر می‌کشد و حتی هنگام رسیدن فرد به نقطه‌ی کمال و باروری، بر نحوه ی اتخاذ تصمیمات ارادی او تأثیر می گذارد. این فرآیند روانکاوانه به‌عنوان محور مرکزی شخصیت فردی، راهنمای درونی و حتی مرشد ناخودآگاه ذهن محسوب می‌شود و با گذر زمان، تفکر وی را به تکامل می‌رساند. باید در نظر داشت که غزلیات سنایی باز...

متن کامل

تطوّر استعارة عقل در غزلیات سنایی، عطار، مولانا

در منظومة عرفان و تصوف، عارفان بسیاری دربارة بن‌مایة عقل سخن گفته و با توجه به ویژگی‌های زیستی و محیطی و همچنین عوامل برونی و محیطی، دیدگاه‌های سه‌گانه‌ای در این باره بیان کرده‌اند. گروهی عقل را ستوده و با القابی مانند «نور» و «ملازم جان» از آن یاد کرده‌اند؛ برخی دیگر، برخلاف دیدگاه نامبرده، عقل را عاجزی می‌دانند که تنها اهل گزافه‌گویی و دعوی است و عده‌ای نیز گاهی آن را نردبان بام حق و گاهی بند...

متن کامل

بررسی و مقایسه متناقض‌نما در غزلیات سنایی و عطار

متناقض­نمایی در شعر، هم در حوزه زبان و هم در حوزه معنا باعث آشنایی­زدایی و برجستگی کلام می­شود. این شگرد از دیرباز مورد توجه شاعران بوده و عواملی چون تحوّل تکاملی ادبیات از سادگی به پیچیدگی  و آمیختگی عرفان با ادب فارسی در پیدایش و گسترش آن نقش داشته است. عناصر متناقض­نما به صورت ترکیب یا تصویر پارادوکسی و جمله یا بیان پارادوکسی به کار می روند. در این مقاله ضمن تعریف متناقض­نما و پیشینه و زمینه­...

متن کامل

بررسی و مقایسه متناقض نما در غزلیات سنایی و عطار

متناقض­نمایی در شعر، هم در حوزه زبان و هم در حوزه معنا باعث آشنایی­زدایی و برجستگی کلام می­شود. این شگرد از دیرباز مورد توجه شاعران بوده و عواملی چون تحوّل تکاملی ادبیات از سادگی به پیچیدگی  و آمیختگی عرفان با ادب فارسی در پیدایش و گسترش آن نقش داشته است. عناصر متناقض­نما به صورت ترکیب یا تصویر پارادوکسی و جمله یا بیان پارادوکسی به کار می روند. در این مقاله ضمن تعریف متناقض­نما و پیشینه و زمینه­...

متن کامل

عشق در غزلیات سنایی و عطار

چکیده عشق یکی از مضامین شورانگیر مبحث ادبیات است که همواره محور اندیشه ها و سخن پردازی های شاعران شیرین سخن بوده و عاملی است نیرومندکه طبایع را برمی انگیزد و جوش و خروش و دل انگیزی آن سبب شکوفایی استعدادهای هنری می گردد آن چنان که محور اصلی ادبیات غنایی جهان را تشکیل می دهد. در ادبیات فارسی نیز غزل بهترین جلوه گاه آن می باشد . غزل زبان دل و تجلی گاه عاشق و معشوق است. از آنجا که یکی از مباحث م...

منابع من

با ذخیره ی این منبع در منابع من، دسترسی به آن را برای استفاده های بعدی آسان تر کنید

ذخیره در منابع من قبلا به منابع من ذحیره شده

{@ msg_add @}


عنوان ژورنال

دوره 12  شماره 45

صفحات  35- 59

تاریخ انتشار 2017-02-19

با دنبال کردن یک ژورنال هنگامی که شماره جدید این ژورنال منتشر می شود به شما از طریق ایمیل اطلاع داده می شود.

میزبانی شده توسط پلتفرم ابری doprax.com

copyright © 2015-2023