تجزیه الگوی اثر متقابل ژنوتیپ و محیط برای عملکرد ارقام چغندرقند با استفاده از روش چند متغیره AMMI

جهت مطالعه پایداری عملکرد و سازگاری ارقام چغندرقند در شرایط آب ‌و هوایی مختلف، نه رقم چغندرقند در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی با چهار تکرار و در شش منطقه شامل اصفهان، کرج، کرمانشاه، خوی، مشهد و مغان در سال زراعی 1394 مورد ارزیابی قرار گرفت. در این بررسی به منظور تجزیه الگوی اثر متقابل ژنوتیپ در محیط از مدل اثرات اصلی افزایشی و اثرات متقابل ضرب‌پذیر (امی) استفاده شد. نتایج تجزیه اثرات افزایشی جمع‌پذیر (تجزیه واریانس) و اثرات متقابل ضرب پذیر (تجزیه به مؤلفه­های اصلی) مؤید آن بود که اثر ژنوتیپ در سطح احتمال پنج درصد، و اثر محیط و اثر متقابل ژنوتیپ در محیط در سطح احتمال یک درصد معنی‌دار بود. نتایج نشان داد که دو مؤلفه اصلی اول اثر متقابل ژنوتیپ در محیط در مجموع بیش از 77 درصد از واریانس اثر متقابل را تبیین نمودند. نمودار بای‌پلات حاصل از اولین مؤلفه اصلی اثر متقابل و میانگین عملکرد ریشه برای ژنوتیپ‌ها و محیط‌ها نشان داد که رقم JAAM با عملکرد بیشتر از میانگین کل و کمترین مقدار برای اولین مؤلفه اصلی اثر متقابل به عنوان رقم پایدار شناخته شد. براساس نمودار دو بعدی مربوط به دو مؤلفه اصلی اول اثر متقابل ژنوتیپ در محیط، ژنوتیپ‌هایJAAM و (I13*A37.1)*SH-1-HSF.5 در محیط‌های اصفهان و مشهد، ژنوتیپ‌های 1571، (I13*KWS)*302-HSF.20، (I13*A37.1)*S1.88239، BR1 و ARAS 101 در کرمانشاه و مغان و ژنوتیپ‌های ICو 7233در کرج دارای سازگاری خصوصی بودند. همچنین ژنوتیپ‌های 7233، (I13*A37.1)*S1.88239، JAAM و ARAS 101 نسبت به سایر ژنوتیپ‌ها از سازگاری عمومی بیشتری برخوردار بودند. بطور کلی نتایج مشخص نمود که امکان گزینش ارقام مناسب برای هر منطقه وجود دارد.