تبیین رفتار محیط‌زیستی کشاورزان گندم‌کار آبی: کاربرد تئوری ارزش-اعتقاد-هنجار

هدف این پژوهش بررسی رفتار محیط‌زیستی کشاورزان و عوامل مؤثر بر آن بر مبنای تئوری ارزش-باور- هنجار استرن بود. جامعه آماری پژوهش، گندم‌کاران آبی دهستان شهیدآباد از توابع شهرستان خرم‌بید در استان فارس به تعداد 170 نفر بود که بر اساس جدول کرجسی و مورگان، 110 گندم‌کار به شیوه‌ی نمونه‌گیری تصادفی خوشه‌ای انتخاب و داده‌ها گردآوری شدند. پژوهش حاضر به شیوه پیمایش و با ابزار پرسش­نامه اجرا شد. روایی صوری پرسش­نامه توسط پانلی از متخصصان تأیید و پایایی آن نیز با انجام مطالعه راهنما و محاسبه ضریب آلفای کرونباخ به دست آمد. یافته‌‌ها نشان داد ارز‌ش‌های زیست‌بوم‌محور و خدامحور و همچنین متغیرهای تعلق به مکان، دلبستگی به مکان، جهان‌بینی اکولوژیکی، آگاهی از نتایج مضر فعالیت‌ها و توانایی درک شده برای کاهش تهدید بیشترین تأثیر را بر اخلاق ‌محیط‌زیستی کشاورزان داشته ­اند، لیکن در نهایت اخلاق محیط‌زیستی در تبیین رفتار محیط‌زیستی قاصر ماند. لذا، چنین به نظر می‌رسید که برخی از متغیرهای تعدیل­گر این رابطه را مخدوش نموده ­اند. ازاین‌رو، با کنکاش بیشتر، دو متغیر هنجار ذهنی- اجتماعی و دسترسی به منابع کشاورزی شناسایی شدند. آنگاه با حضور این متغیرها به تحلیل رابطه اخلاق و رفتار محیط­زیستی پرداخته شد که آزمون کوواریانس برای این منظور استفاده گردید. یافته‌های آزمون کوواریانس نشان داد که اخلاق محیط­زیستی در حضور متغیر گروه‌بندی‌شده جدید بر رفتار محیط­زیستی تأثیر داشته و تعامل اخلاق محیط­زیستی و متغیر گروه­بندی­ شده بر رفتار محیط‌زیستی معنی‌دار است. ازاین‌رو پیشنهاد می­شود با افزایش آگاهی در کشاورزان نگرش، اخلاق و رفتار محیط‌زیستی آنها بهبود یابد.