تاثیر سطوح تنش خشکی و کود نیتروژن بر صفات کمی و کیفی بادرشبو (Dracocephalum moldavica L.)

سابقه و هدف: خشکی یکی از مهم‌ترین عوامل محدود کننده رشد گیاهان در سرتاسر جهان و شایع‌ترین تنش محیطی است که تقریبا تولید 25% اراضی جهان را محدود ساخته است. تولید متابولیت‌های ثانویه در گیاهان دارویی بوسیله عواملی محیطی تغییر می‌یابند و تنش رطوبتی نیز عامل موثری در رشد و هم‌چنین سنتز ترکیبات طبیعی این گیاهان می‌باشد. مدیریت مواد غذایی در شرایط تنش خشکی و بررسی اثر متقابل آنها بر خصوصیات گیاه بادرشبو به دلیل عدم وجود اطلاعات کافی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. از این رو هدف از این تحقیق بررسی کاربرد کود نیتروژنه در شرایط تنش خشکی بر ویژگی‌های کمی و کیفی گیاه دارویی بادرشبو می‌باشد.مواد و روش‌ها: به منظور بررسی اثر تنش خشکی و کود نیتروژنه، بر تعدادی از خصوصیات کمی و کیفی بادرشبو، آزمایشی به صورت فاکتوریل دو عاملی در قالب طرح بلوک‌های کامل تصادفی در 3 تکرار در مزرعه‌ای تحقیقاتی واقع در منطقه فیرورق از توابع شهرستان خوی در سال‌ 1393-1392 اجرا گردید. تیمارها شامل آبیاری I1) :: عدم قطع آبیاری (شاهد)، I2 : قطع آبیاری در مرحله ساقه‌دهی، I3 : قطع آبیاری در اوایل گل‌دهی) و کود نیتروژنه F1) : عدم مصرف کود نیتروژن از منبع اوره (شاهد)، :F2 kg ha-1150 F3 : kg ha-1225، kg ha-1 : F4 300) بود. در این تحقیق صفاتی نظیر ارتفاع بوته، ارتفاع اولین شاخه گل‌دهنده ، تعداد شاخه فرعی و گل‌دهنده، وزن خشک کل، درصد اسانس، عملکرد اسانس و بذر مورد ارزیابی قرار گرفتند. یافته‌ها: نتایج نشان داد که کاربرد تیمار‌های آبیاری بر کلیه صفات (به جز درصد اسانس) و کاربرد تیمارهای کود نیتروژنه بر تعداد شاخه فرعی، وزن خشک کل، عملکرد اسانس و بذر اثر معنی‌داری داشتند. تنش خشکی در مرحله ساقه‌دهی و گلدهی تمامی صفات گیاه را کاهش داد. قطع آبیاری در مرحله ساقه دهی کمترین عملکرد اسانس (17/6 کیلو گرم در هکتار) را تولید کرد. کاربرد مقادیر بالای کود نیتروژنه تاثیر مثبتی بر صفات اندازه‌گیری شده نداشت. بیشترین تعداد شاخه گل‌دهنده ( 11/17)، وزن خشک کل، ( kg ha-144/2484)، درصد اسانس (39/0)، عمکرد اسانس (kg ha-162/9) و عملکرد بذر ( kg ha-111/1493) از کاربرد 150 کیلوگرم کود نیتروژن در هکتار بدست آمد. نتیجه‌گیری: تنش خشکی در مرحله ساقه‌دهی و گلدهی موجب کاهش ویژگی‌های کمی و کیفی گیاه بادرشبو گردید و کاربرد مقادیر بالای کود نیتروژن تاثیری مثبتی بر خصوصیات کمی و کیفی گیاه بادرشبو نداشت. در مجموع عدم قطع آبیاری و مصرف 150 کیلوگرم کود نیتروژنه در هکتار به عنوان تیمار برتر برای حصول به بالاترین عملکرد کمی و کیفی بادرشبو توصیه می‌گردد.