تأثیر پرایمینگ فیزیکی بذر و تنش کم‌آبی بر فعالیت آنزیمی و عملکرد دانه ذرت

به‌منظور بررسی تأثیر پرایمینگ فیزیکی بذر و تنش کم­آبی بر فعالیت آنزیمی و عملکرد دانه ذرت، آزمایشی طی سال 1393 به‌صورت اسپلیت پلات اجرا شد. عامل اصلی شامل دو سطح آبیاری نرمال (بدون تنش) و اعمال کم‌آبی به ترتیب بر اساس ۷۰ و 110 میلی‌متر تبخیر از تشتک تبخیر کلاس A در بعد از مرحله ۹-۸ برگی ذرت و عامل فرعی در یازده سطح شامل تیمار بذر ذرت با اشعه‌های گاما (کبالت 60) و بتا (استرانسیم 90) هر دو با شدت ثابت دو میکروکوری، لیزر موج پیوسته هلیم- نئون با طول‌موج 6328 آنگستروم، میدان مغناطیسی با شدت ۴۰ میلی‌تسلا و امواج اولتراسونیک یا فراصوت با حداکثر سه وات بر سانتی‌متر مربع همگی در دو مدت‌زمان 5 و 10 دقیقه به همراه شاهد بدون تیمار بودند. اعمال تنش خشکی از مرحله ۹-۸ برگی به بعد غلظت پرولین برگ را 1.64 میکرومول بر گرم وزن تر افزایش داد و بیشترین غلظت این اسیدآمینه به‌ ترتیب در تیمارهای گاما 5 دقیقه‌ای، میدان‌های مغناطیسی ۵ و 10 دقیقه‌ای و اولتراسونیک 5 دقیقه‌ای مشاهده گردید. در اثر اعمال تنش کم‌آبی حدود ۴۰ درصد بر فعالیت آنزیم پراکسیداز در مقایسه با آبیاری نرمال افزوده شد و همچنین بیشترین فعالیت آن از تیمار بذر با اشعه گاما 5، میدان مغناطیسی ۱۰، لیزر ۵، بتا ۵ و میدان مغناطیسی ۵ دقیقه‌ای حاصل شد. وقوع تنش خشکی فعالیت آنزیم سوپر اکسید دیسموتاز را ۲۳ درصد افزایش داد و بیشترین فعالیت این آنزیم (95.79 میکرومول بر دقیقه بر گرم) در پیش‌تیمار با اشعه لیزر ۵ دقیقه‌ای مشاهده شد. بروز تنش از مرحله ۹-۸ برگی به بعد، عملکرد دانه را 18.5 درصد کاهش داد. تیمارهای میدان مغناطیسی 5 و 10 دقیقه‌ای، گاما و لیزر 5 دقیقه‌ای با میانگین 685 گرم در مترمربع دارای بیشترین عملکرد دانه بودند و افزایش زمان تیمار بذر ذرت با اشعه‌های گاما و لیزر از ۵ به ۱۰ دقیقه به ترتیب ۲۰ و ۱۷ درصد از عملکرد دانه کاسته شد. به نظر می­رسد پیش‌تیمارهای فیزیکی بذر ذرت با میدان‌های مغناطیسی و اشعه‌های گاما و لیزر فقط در مدت‌زمان کوتاه می­تواند اثرات نامطلوب تنش خشکی را کاهش دهد.