تأثیر نوع سنگ آذرین بر میزان غلظت عناصر سنگین خاک های حاصل از آن در منطقه قروه استان کردستان

به دلیل تجمع عناصر سنگین در خاک و خطرات ناشی از آن، تشخیص نوع، منشأ و پراکندگی این عناصر از اهمیت ویژه­ای برخوردار شده است. با توجه به اینکه مواد مادری یکی از عوامل اصلی در ارتباط با ترکیب و ویژگی خاک است، در این مطالعه به مقایسه ویژگی­های متفاوت خاک­‌های توسعه‌یافته بر روی مواد مادری متفاوت آذرین پرداخته شده است. در مجموع از 65 نقطه خاک سطحی از عمق 10-0 سانتی­متری از منطقه­ای به وسعت 260 کیلومتر مربع نمونه­برداری صورت گرفت. از سنگ­های غالب در منطقه تعداد 8 تا 10 نمونه سنگ و از سنگ­های مادری که وسعت کم‌تری دارند تعداد 6 تا 8 نمونه سنگ برداشته شد. پس از آماده­سازی نمونه­های خاک و سنگ، غلظت فلزات مس، روی، نیکل و کروم در نمونه­های خاک روش (اسید نیتریک 5 نرمال) و سنگ روش (اسید فلوریدریک، نیتریک و کلریدریک غلیظ) پس از عصاره­گیری، با استفاده از دستگاه جذب اتمی اندازه­گیری شد. مقایسه میانگین به روش دانکن در سطح احتمال 5 درصد نشان داد که سنگ‌ مادری (گابرو-بازالت) بجز با سنگ‌های مادری گرانیت پورفیری و گرانیت با دیگر واحد‌های سنگی در میزان مس کل خاک اختلاف معنی‌داری ندارد. براساس حد مجاز مشخص شده برای کشور ایران در منطقه مورد مطالعه از لحاظ عنصر مس آلودگی وجود ندارد؛ ولی بر اساس استاندارد کشور هلند 1/23 درصد از نمونه‌ها آلودگی نشان می‌دهند؛ خاک­های توسعه­یافته بر روی  سنگ مادری گرانیت پورفیری در میزان غلظت روی کل با دیگر خاک­های توسعه­یافته بر روی سنگ‌های مادری اختلاف معنی‌داری دارند. بر اساس حد مشخص شده در کشور هلند و ایران در غلظت روی کل در خاک به ترتیب 7/4 و 5/1 درصد از نمونه­ها آلودگی نشان می­دهند، ولی بر اساس استاندارد کشور استرالیا آلودگی به این عنصر وجود ندارد. خاک­های توسعه­یافته­ بر روی سنگ‌ مادری (گابرو-بازالت) به استثنای خاک­های توسعه­یافته بر روی سنگ‌های مادری دیوریت گابرویی و گرانیت با دیگر خاک­های توسعه­یافته بر روی سنگ‌های مادری در میزان غلظت نیکل کل خاک اختلاف معنی‌داری ندارد. بر اساس حد مشخص شده در کشور هلند، استرالیا و ایران به ترتیب 8/96، 6/20 و 6/93  درصد از نمونه‌ها در خاک­های منطقه آلودگی به عنصر نیکل دارند. همچنین خاک توسعه­یافته بر روی سنگ‌ مادری اسپیلیت-بازالت با دیگر خاک­های توسعه­یافته بر روی سنگ‌های مادری در میزان کروم کل خاک اختلاف معنی‌داری دارد. 5/12 درصد از نمونه‌ها غلظتی بیش از حداکثر غلظت مجاز کشور هلند و 8/57 درصد از نمونه‌ها غلظتی بیش از حداکثر غلظت مجاز کشور ایران را دارند. از لحاظ غنی شدگی عناصر سنگین بعد از عنصر مس، عناصر کروم و نیکل بیش‌ترین غنی‌شدگی را در خاک‌های توسعه‌یافته بر روی مواد مادری منطقه مورد مطالعه دارند؛ همچنین همبستگی مثبت و معنی­داری بین غلظت مس موجود در مواد مادری و خاک­های توسعه­یافته بر روی آنها مشاهده شد که نشان­دهنده درجا بودن خاک­ها و منشأ توارثی این عنصر در خاک است.