تأثیر فرقه خوارج بر تحولات خوزستان در عصر امویان

تأثیر فرقه خوارج بر تحولات خوزستان در عصر امویان[1] مسعود مرادی* مریم شجیراوی** چکیده موقعیت اقلیمی و نزدیکی خوزستان به مراکز قدرت در پایتخت‌های اسلامی کوفه و شام، سبب شد قبایل عربی ـ که به دلیل ایدئولوژیک با خلافت اسلامی سر ستیز داشتند ـ در این ناحیه ساکن شوند. خوارج فراری در دوره خلافت علی بن ابی‌طالب7 زمینه‌ساز شورش‌هایی در خوزستان شدند. در دوره بنی‌امیه بنابر دلایل سیاسی و اقتصادی و نیز انحراف‌های عملکردی در رفتارهای سیاسی و اقتصادی خلفای اموی، زمینه‌های گرایش به اندیشه خارجی در این منطقه و گسترش آن به نواحی هم‌جوار فزونی یافت. فرقه‌هایی از آنان همچون ازارقه و صفریه در خوزستان رحل اقامت افکنده، به سرعت قدرت یافتند. این پژوهش با روش توصیفی و بهره‌گیری از منابع تاریخی معتبر، درصدد تحلیل و تبیین نقش خوارج در تحولات تاریخی خوزستان است و می‌کوشد ضمن بررسی تأثیر خوارج بر تحولات خوزستان در دوره امویان، به برخی پرسش‌های موجود در این‌باره پاسخ دهد. نتیجۀ این پژوهش نشان می‌دهد اندیشه و فعالیت خوارج، موجب پیدایش نوعی گسست بین مردم و نظام خلافت اموی شدکه با پشتوانۀ حمایت‌های توده‌ای خوارج توانستند دست‌کم برای مدت دو دهه در برابر لشکرکشی پی‌درپی عاملان خلافت اموی مقاومت کنند و با پیوستن به قیام‌های دیگر، به عاملی خطرناک برای فروپاشی قداست خلافت اموی تبدیل شوند.   [1]. تاریخ دریافت: 16/11/1393؛ تاریخ پذیرش: 13/02/1394. * دانشیار دانشگاه سیستان و بلوچستان، گروه تاریخ، سیستان و بلوچستان، ایران. [email protected] ** فارغ‌التحصیل کارشناسی ارشد تاریخ از دانشگاه سیستان و بلوچستان، ایران. [email protected]