بهینه‌سازی کاربری اراضی بخشی از دامنه‌های جنوبی حوزه آبخیز اهرچای

افزایش درآمد آبخیزنشینان همراه با کنترل فرسایش خاک از مهمترین اهداف توسعه پایدار کشاورزی است. بهینه­‌سازی کاربری اراضی از جمله راه­‌حل­‌های موثر در زمینه افزایش سود و کاهش خسارات فرسایش خاک به­‌شمار می­‌رود. تحقیق حاضر، در بخشی از دامنه‌­های جنوبی حوزه آبخیز اهرچای در استان آذربایجان شرقی صورت گرفته­ است. در این پژوهش، برای بهینه‌­سازی کاربری اراضی از مدل برنامه‌­ریزی خطی چند هدفه به­ روش سیمپلکس در قالب سه سناریوی مختلف، کاربری وضع موجود، وضعیت موجود با اعمال مدیریت و وضعیت استاندارد اراضی با به­‌کارگیری نرم‌افزار WinQSB استفاده شده­ است. نتایج حاصله نشان داد که در صورت بهینه‌­سازی کاربری اراضی، سطح باغات آبی از 173.6 به 662.9 هکتار افزایش خواهد یافت. همچنین، وجود خاک مناسب و نزولات جوی کافی، توسعه باغات دیم در منطقه را تا سطح 972 هکتار امکان‌پذیر می‌­سازد. با بهینه‌­سازی کاربری اراضی، متوسط وزنی فرسایش خاک در سناریوی اول و دوم به‌­ترتیب از 16.3 به 14.8 و از 10.11 به 9.5 تن در سال کاهش یافته ­است. این مقدار در وضعیت استاندارد، به 6.8 تن در سال رسیده­ است. از طرف دیگر، با بهینه‌سازی کاربری اراضی، میزان درآمد خالص در واحد سطح در وضعیت فعلی از 6.6 به 12.9 و در وضعیت اعمال مدیریت از 8.46 به 14 میلیون ریال در سال افزایش خواهد یافت. این مقدار در سناریوی سوم به 15.67 میلیون ریال در سال افزایش یافته­ است. نتایج حاصل از تحلیل حساسیت نشان داد که کاربری­‌های باغات آبی و دیم، حساسیت بالائی در توابع بیشینه­‌سازی سود داشته، علت آن سوددهی بالای این کاربری­‌ها در واحد سطح است. در مقابل، در کمینه­‌سازی فرسایش، کاربری­‌های مراتع، جنگل و کشت دیم از حساسیت بالائی برخوردار بوده، به‌طوری که افزایش سطح آن‌ها تاثیر زیادی در افزایش فرسایش منطقه خواهد گذاشت.