بهینه‌سازی تولید پینه و ریزازدیادی در چهار رقم انگور (Vitis vinifera L.)

سابقه و هدف: انگور هم به لحاظ سطح زیر کشت و هم ارزش تغذیه‌ای و اقتصادی از مهمترین محصولات باغی در دنیاست. ایران از نظر تولید انگور در رتبه هفتم دنیا جای دارد. از روش‌های تکثیر و اصلاح انگور استفاده از فن کشت بافت گیاهی است. مواد و روشها: به‌منظور بهینه‌سازی کشت بافت گیاهی تولید پینه و بازایی از کالوس، این پژوهش در دو آزمایش در دانشکده کشاورزی دانشگاه یاسوج به اجرا درآمد. در آزمایش اول از دو ریزنمونه‌ی مریستم میانی و برگ رقم‌های عسکری، سیاه، گوی و ریش‌بابا، 5 سطح هورمون بنزیل آمینو پورین (BAP) و 5 سطح هورمون نفتالین استیک اسید (NAA) (0، 5/0، 1، 5/1 و 2 میلی گرم در لیتر) برای تولید پینه استفاده شد. دو ماه پس از کشت ریزنمونه‌ها و اعمال تیمارها صفاتی از قبیل طول، ارتفاع، حجم، وزن تر، وزن خشک و درصد رطوبت نسبی پینه اندازه گیری شدند. در آزمایش دوم از پینه‌های حاصل از مریستم میانی در محیط کشت حاوی 5/1 و 2 میلی‌گرم در لیتر BAP و 5/0، 1، 5/1 و 2 میلی‌گرم در لیترNAA جهت ساقه‌زایی و0، 2/0، 4/0، 6/0 و 8/0 میلی‌گرم در لیتر NAA برای ریشه‌زایی استفاده شد. صفات طول، وزن تر، درصد ساقه زایی و تعداد برگ در مرحله ساقه‌زایی و درصد ریشه-زایی در آزمایش ریشه‌دهی بررسی شدند. هر دو آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کاملاً تصادفی با سه تکرار انجام شد. سپس تجزیه واریانس بر روی مشاهدات انجام شد و میانگین تیمارها با هم مقایسه و بهترین تیمارها معرفی شدند. یافته‌ها: نتایج حاصل از تجزیه واریانس هر دو آزمایش نشان داد که اثرات اصلی و برهمکنش آنها برای کلیه‌ی ویژگی‌های اندازه‌گیری شده معنی‌دار بود. به‌طورکلی در آزمایش اول بهترین تیمار هورمونی نسبت به شاهد برای صفات طول، ارتفاع، حجم، وزن تر، وزن خشک کالوس و درصد رطوبت نسبی، سطح 5/1 میلی‌گرم در لیتر BAP و 2 میلی‌گرم در لیتر NAA و مربوط به رقم ریش‌بابا و ریزنمونه‌ی مریستم میانی بود. نتایج آزمایش دوم نشان داد که میزان 2 میلی‌گرم در لیتر BAP و 2 میلی‌گرم در لیتر NAA ترکیب مناسبی جهت ساقه‌زایی در ارقام عسکری و گوی بود، این تیمار در رقم عسکری و رقم گوی به ترتیب باعث 100 و 67 درصد ساقه‌زایی شد. در حالی که در رقم سیاه سطح 5/1 میلی‌گرم در لیتر BAP و5/0 میلی‌گرم در لیتر NAA با 33 درصد و در رقم ریش‌بابا سطح 5/1 میلی‌گرم در لیتر BAP وNAA با 67 درصد مناسبترین ترکیب بودند. کلیه تیمارها واکنش بسیار مطلوبی نسبت به ریشه‌زایی داشتند به‌گونه‌ای که بین شاهد و سطوح تنظیم‌کننده‌های رشد که جهت ریشه‌زایی استفاده شدند تفاوتی وجود نداشت و صددرصد ریشه‌زایی در تمامی تیمارها حاصل شد. نتیجه‌گیری: در مجموع با توجه به نتایج این پژوهش تولید پینه و باززایی در هر چهار رقم مورد مطالعه بهینه‌سازیگردید که می‌تواند در تولید و اصلاح انگور مورد استفاده واقع گردد.