برنامه‌ریزی اکوتوریسم در مناطق حفاظتی با استفاده از ارزیابی چند معیاره (مطالعه موردی: پناهگاه حیات وحش میانکاله)

اکوتوریسم به عنوان الگوی گردشگری در طبیعت، بر پایه توانمندی‌های محیطی بنا نهاده شده است. این رویکرد در صورتی که با برنامه‌ریزی دقیق و امکان‌سنجی مناطق از لحاظ توان و توجه به تقاضای مردمی ترکیب شود، می‌تواند راهکاری جهت استفاده بهینه در حین حفاظت از مناطق تحت مدیریت فراهم کند. بررسی موجود مشتمل بر ارزیابی توان فعالیت‌های اکوتوریسمی در پناهگاه حیات‌وحش میانکاله در جنوب دریای خزر است. در این تحقیق پس از تعیین فعالیت‌های تفرجی ارجح با توجه به نظرات بازدیدکنندگان با استفاده از پرسشنامه به منظور توان سنجی آن‌ها از روش ارزیابی چند‌معیاره استفاده گردید که شامل 5 مرحله تعیین هدف، تعیین معیارها، استانداردسازی معیارها، وزن‌دهی فاکتورها با روش تحلیل سلسله مراتبی (AHP) و در نهایت ترکیب معیارها با روش ترکیب خطی-وزنی است. نتایج نشان داد منطقه برای فعالیت‌های تعیین شده توان دارد و بیشترین تناسب طبیعی منطقه مربوط به قایق‌رانی با 7/32879 هکتار مطلوبیت بالا و کمترین تناسب مربوط به اردوزنی با 88/353 هکتار مطلوبیت است. فاکتورهای عمق آب و فاصله از ساحل به عنوان موثرترین فاکتورها در مکان‌یابی قایقرانی انتخاب شدند، سایر فعالیت‌ها به ترتیب تناسب شامل شنا (5/21665 هکتار)، منظره‌بینی (63/3375 هکتار)، پرنده‌بینی (1705 هکتار)، سوارکاری (69/444 هکتار) است. بطور کلی استفاده از MCE جهت توان‌یابی و زون‌بندی پناهگاه حیات-وحش به علت استفاده از اطلاعات و فاکتورهای متعدد نتایج قابل قبولی را ارائه داده و سیستم اطلاعات جغرافیایی بعنوان یک ابزار مفید اجازه ترکیب چندین فاکتور و محدودیت را برای ارزیابی توان می‌دهد. این فرایند تکرارپذیر به عنوان سامانه پشتیبان تصمیم نیز عمل می‌کند و براساس آن ذینفعان مختلف می‌توانند با تغییر وزن‌ها و روش‌های فازی‌سازی تا آستانه تحمل اکولوژیک منطقه نتایجی مورد توافق جمعی ببار آورند.