بررسی کانه‎زایی کانسار مس خانکشی با استفاده از داده‌های مینرالوژیکی، ژئوشیمیایی و سیال درگیر، استان مرکزی

کانسار خانکشی در 80 کیلومتری جنوب غرب تهران و در استان مرکزی واقع شده است. این محدوده شامل توالی از سنگ‌های آتشفشانی آذرآواری بوده که به‎طور غالب شامل تراکی‎آندزیت و آندزیت با روند شرقی غربی و با سن ائوسن است. این سنگ‎ها ماهیت پتاسیم بالا دارند و از دید جایگاه زمین‎ساختی، در موقعیت حاشیه حوضه پشت کمانی و تحت تأثیر فرایندهای کششی قرار گرفته‎اند. قدیمی‎ترین سنگ‎های منطقه مربوط به واحد Elta از نوع توف سبز آندزیتی در جنوب شرقی محدوده معدنی خانکشی است. این واحد  شاخص حوضه‌ای با فعالیت آتشفشانی همزمان  با رسوب‎گذاری و فعالیت بروندم‎هاست. در این راستا، توف‌های سبز با لایه‌بندی ظریف همزمان با آهک‌های میکروکریستالین نوع میکرایتی، در این حوضه شکل گرفته اند. از سوی دیگر، حضور آهک‌های نوع میکرایتی همراه با پیریت‌های فرامبوییدال در این واحد سنگی، توجیه کننده محیط احیایی در رخداد کانه‎زایی سولفیدی و حاکی از فعالیت بروندم‎هاست که می‎تواند منبع تغذیه کننده سولفور در کانه‌زایی سولفیدی تیپ مانتو در این منطقه باشد. سنگ میزبان این کانسار، واحد  Eltاز نوع لاتیت آندزیت با بافت مگاپورفیریتیک و شامل کالکوپیریت، بورنیت به عنوان کانه‌های اصلی است که با پیریت و به‎طور فرعی کالکوسیت، کوولیت، هماتیت، گوتیت، مالاکیت و رگچه‎های دولومیتی- دولواسپارایتی همراه  هستند. جانشینی پیریت فرامبوییدال توسط کالکوپیریت و بورنیت، به‎‌صورت بلورهای ریز کروی در زمینه میکرایتی اولیه و نیز ته‌نشست این دو کانی توسط محلول‌های هیدروترمال به‌صورت بلورهای ساب‌هدرال در داخل رگه و رگچه‌های دولواسپارایت حاصل از تبلور سنگ‌های کربناتی میکرایتی به شکل اپی‌ژنتیک است که فرآورده‎های ثانویه سوپرژن را تولید کرده‎اند. این واحد همراه با پیروکلاستیک‎ها و توف‌های برشی وابسته (واحد Elta) نماینده یک سیکل ولکانیکی بوده که به‎صورت چینه‎کران در آن کانه زایی مس رخ داده است. دگرسانی‌های مرتبط با کانسارسازی شامل کلریتی شدن ضعیف، اکسیداسیون همراه با درجه کمتری از دگرسانی آرژیلیک، سرسیتی شدن و زئولیتی شدن است. در محدوده مطالعاتی کانه‌زایی مس از نوع چینه‌کران و با بافت دانه‌پراکنده، رگه- رگچه‌ای، پرکننده فضاهای خالی و جانشینی دیده می‏شود. مطالعات میانبارهای سیال، دمای همگن‎شدگی را بین 4/129 تا 1/227 ( با میانگین 175) درجه سانتی‌گراد و دامنه تغییرات شوری را بین 91/1تا 4/13 (با میانگین 12) درصد وزنی نمک طعام نشان می‎دهد. عمق به دام افتادن میانبارهای سیال دراین کانسار، کمتر از 200 متر و فشار کمتر از 74 بار است. این کانسار بر پایه ویژگی‎های زمین‎شناسی، کانی‎شناسی، بافت و ساخت و داده‎های حاصل از میانبارهای سیال، قابل مقایسه با کانسارهای مس نوع مانتو است.