بررسی و تحلیل کاربری فضاهای دست‌کند حاشیه آبگرم ورتون استان اصفهان

●   بیان مسأله : چشمه آبگرم ورتون در روستای ورتون واقع در 35 کیلومتری شمال شرق شهرستان اصفهان، به دلیل اهمیت درمانی‌اش در ادوار مختلف تاریخی حائز اهمیت بوده است که از شواهد آن می‌توان به ساخت حوضخانه‌‌‌‌ها در دوره‌‌‌‌های مختلف تاریخی در مجموعه تاریخی آبگرم ورتون اشاره کرد. علاوه بر این بناها، در حاشیه چشمه آبگرم ورتون، فضاهای دست‌کندی نیز ایجاد شده است که تا به امروز ناشناخته مانده و مورد مطالعه قرار نگرفته است. انجام این پژوهش در صدد پاسخگویی به دو سؤال بنیادی در رابطه با کاربری و قدمت مجموعه دست‌کندهاست. هدف از این پژوهش، معرفی، گونه‌شناسی، ‌‌ارایه گاهنگاری نسبی و تحلیل فضاهای مجموعه دست‌کند مذکور است. معرفی، تحلیل نسبی کاربری و زمان ایجاد این مجموعه دست‌کند می‌تواند زمینه‌ای برای بررسی‌های دقیق علمی در سطح منطقه برای شناسایی این‌گونه معماری باشد که نقش مهمی در دوران قبل از اسلام تا کنون در نظام اجتماعی و شهری حکومت‌‌‌‌ها و جوامع بشری ایفا کرده است.  ●   روش تحقیق : روش این پژوهش در تبیین زمان ایجاد این مجموعه، استفاده از رویکرد تاریخ‌گذاری مکتب انالز با تأکید بر روش تطبیقی مارک بلوخ است؛ یعنی پژوهش در رابطه با حوزه یا ناحیه ویژه و مورد نظر خود که از طریق کاوش و جست‌وجو با حوزه موازی (هم‌زمان) در ناحیه، کشور یا قاره‌ای دیگر انجام می‌شود و یا فقط با همان ناحیه در یک‌زمان صورت می‌گیردکه نهایتاً منجر به بررسی و تطبیق مجموعه دست‌کند آبگرم ورتون در بستر تاریخی - فرهنگی‌اش از دوره ساسانی تا صفوی می‌شود که شواهد آن در مجموعه وجود دارد و به راحتی می‌توان سبک، عناصر و مصالح معماری آنها را به روشی تطبیقی مطالعه کنیم. همچنین رویکرد مورد استفاده در تحلیل کاربری این مجموعه، رویکرد باستان‌شناسی فضایی است که مبتنی بر تحلیل‌‌‌‌های هندسی و ریاضی است. در این راستا ابتدا مجموعه دست‌کند آبگرم ورتون معرفی و سپس کاربری و زمان ایجاد آن با توجه به مبانی نظری رویکردهای مورد استفاده، همچنین تکنیک‌های معمارانه و تحلیل فضاها و مقایسه آن با سایر بناهای مجموعه، تحلیل و بررسی می‌شود. ●   نتیجه‌گیری : نتایج حاصل از پژوهش براساس بررسی عناصر معمارانه موجود در فضاهای دست‌کند و تحلیل فضایی، نشانگر کاربری این فضاها به عنوان مجموعه‌ای برای اسکان موقت مسافرین و بیماران مراجعه‌کننده به آبگرم است. همچنین با بررسی و تطبیق مصالح به کار رفته در ورودی فضاها، تکنیک معماری و مقایسه آنها با عناصر دیگر بناهای تاریخی موجود در مجموعه، می‌توان بازه زمانی دوره ساسانی تا قرون میانی اسلامی (قبل از دوره سلجوقی) را برای ایجاد این مجموعه پیشنهاد کرد که در اداوار بعد، مورد استفاده قرار گرفته است. از دوره سلجوقی به بعد، مجموعه اتاق‌هایی از جنس سنگ چین در مجموعه ورتون جهت اسکان موقت ساخته شده که جایگزین این مجموعه شده است. در دوره صفوی نیز این اتاق‌‌‌‌ها با آجر مرمت شده و مورد استفاده قرار گرفته است.