بررسی و تحلیل ماهیت کاربردی معماری صخره‌ای تپه رصدخانه مراغه

یکی از شاخصه­ های اصلی آثار صخره­ای شهرستان مراغه مجموعۀ معماری صخره­­ای دامنة­ غربی تپة رصدخانه است که با وجود ثبت در فهرست آثار ملی تا به امروز پژوهش جامع و کاملی دربارۀ ماهیت کاربری آن صورت نگرفته است. این ساختار صخره­ای در انتهای خیابان پاسداران (دارایی سابق) و در زیر بافت تاریخی تپۀ رصدخانه واقع شده است. این مجموعة ارزشمند شامل تعدادی فضای دست کند بوده که با پوشـش­ جناغی و طاقی­شکل در بستر سنگ­های آهکی ایجاد شده است. موضوع گاهنگاری و تبیین کاربری این اثر مهم ­ترین پرسش مطرح­شده دربارۀ سـاختار صخره­ای تپة رصدخانه، همانند سایر آثار صخره­ای ایران است. این مقاله، ضمن توصیف ساختار و شکل معماری مجموعۀ صخره­ای تپۀ رصدخانه، به دنبال تعیین کاربری و گاهنگاری نسبی آن است. با استناد به داده­ های باستان­ شناختی به ­­دست­ آمده و مقایسۀ نسبی با سایر معماری­­ های صخره­ای و پیشینۀ­ این معماری در شهرستان مراغه، این مجموعه در دورۀ اسلامی ایجاد شده است. این مجموعه کاربری آیینی برای مسیحیان و بودایی­ ها داشته و در دورۀ اصلاحات مذهبی غازان­خان تغییرات و الحاقاتی در آن افزوده شده و با این وجود تا دورۀ قاجاریه به عنوان صومعۀ مسیحیان آشوری مورد استفاده بوده است.