بررسی و تحلیل جامع رخداد توفان های گردوغبار شدید در نیمه شرقی ایران با استفاده از مدل های عددی، تصاویر ماهواره ای و داده های مشاهداتی

توفان­ گردوغبار یکی از معضلات زیست­محیطی است که اثرات مخربی بر روی سلامتی انسان، کیفیت هوا و اقتصاد کشورهای­ جهان می­گذارد. هدف از این تحقیق تحلیل همدید و شناسایی منشأ گردوغبارهای وارد شده به شرق ایران و ردیابی مسیر حرکت آن­­ها می­باشد. ابتدا با استفاده از داده­های دید افقی، تصاویر ماهواره­ای، شاخص گردوغبار مربوط به ماهواره OMPS و شاخص عمق نوری آئروسل­ها (AOD)، توفان­های­ گردوغبار شرق ایران طی دوره آماری 2010 تا 2018 مورد بررسی قرار گرفت. سپس داده­های فشار، سمت و سرعت باد و ارتفاع ژئوپتانسیل و جریان­های جتی در سطوح مختلف جوی از مرکز اروپایی پیش­بینی­های هواشناختی (ECMWF) با قدرت تفکیک مکانی 25/0× 25/0 دریافت شد. در نهایت برای مشخص­کردن منشأ شکل­گیری توفان­ از مدل HYSPLITE استفاده شد. نتایج نشان داد که 67/46 درصد از توفان­های منطقه به صورت محلی و 33/33 درصد به صورت انتقال یافته از محل دیگر می­باشند و 20 درصد نیز به صورت همزمان رخ داده است. نتایج حاصل از مطالعات ماهواره­ای نشان داد که توفان­های انتقال یافته معمولاً در جنوب عراق و مرکز عربستان شکل گرفته و سپس به سمت منطقه مورد مطالعه انتقال یافته است که با نتایج حاصل از مدل مقایسه و صحت­سنجی شد. بررسی­های همدیدی این نوع توفان­ها نیز نشان داد که منشأ سینوپتیکی آن­ها، باد شَمال می­باشد که در اکثر موارد همگرایی جت استریم جنب­حاره و قطبی، شرایط مطلوبی برای رخداد توفان­های شدید گردوغبار فراهم آورده است. نتایج توفان­های شکل گرفته درخود محل نیز نشان داد که عامل توفان­  ناشی از گرادیان شدید فشاری، سیکلون و دخالت جریانات رودباد است.