بررسی ویژگی های سیتوژنتیکی برخی از توده های پیاز مورد کشت در ایران

پیاز خوراکی (Allium cepa L.) یکی از محصولات مهم و استراتژیک بوده که با توجه به اهمیت این محصول در ایران انجام یک بررسی جامع در تعیین خصوصیات سیتوژنتیکی توده‎های مربوطه امری اجتناب‎ناپذیر است. لذا، ده توده پیاز بومی مورد کشت در سطح کشور شامل: سفید کاشان، قرمز آذرشهر، درچه اصفهان، سفید قم، قولی قصه زنجان، محلی یاسوج، هرسین، اسحاق‎آباد نیشابور، ابرکوه یزد، رامهرمز، در مقایسه با دو رقم خارجی شامل: تگزاس ارلی گرانو و سوییت اسپانیش انتخاب و ویژگی‎های سیتولوژیکی آنها شامل: تعداد کروموزوم، طول بزرگ‎ترین و کوچک‎ترین کروموزوم، نسبت طول بزرگ‎ترین به کوچک‎ترین کروموزوم، میانگین نسبت بازوی بلند به کوتاه، میانگین نسبت بازوی کوتاه به بلند، میانگین طول کروموزوم‎ها و تقارن کاریوتیپی در هر رقم مورد بررسی قرار گرفت. نتایج نشان داد که، عدد پایه کروموزومی در همه توده‎های مورد بررسی X=8 و تعداد کروموزوم 2n=2x=16 بوده و کروموزوم‎های ژنوم دوازده توده مورد مطالعه از نوع متاسانتریک، ساب متاسانتریک و ساب تلوسانتریک می‎باشند. تجزیه، کاریوتیپی توده‎ها نیز با استفاده از پارامترهای طول نسبی کوتاه‎ترین کروموزوم (S%)، شکل کلی کاریوتیپ TF%)) و اختلاف دامنه طول نسبی کروموزوم DRL)) تعیین شد. شکل کلی کاریوتیپ‎ها حاکی از تقارن نسبی هر دوازده توده است. بررسی طول نسبی کوتاه‎ترین کروموزوم S%)) و اختلاف دامنه طول نسبی کروموزوم (DRL) نشان داد، با توجه به فاکتور طول نسبی کوتاه‎ترین کروموزم توده‎های رامهرمز و سفید کاشان به ترتیب دارای نامتقارن‎ترین کاریوتیپ می‎باشند و توده‎های هرسین و قرمز آذرشهر به ترتیب دارای متقارن‎ترین کاریوتیپ هستند. همچنین، به لحاظ اختلاف دامنه طول نسبی کروموزم نیز توده‎های هرسین و سفید کاشان دارای نامتقارن‎ترین کاریوتیپ و توده‎های رامهرمز و تگزاس ارلی گرانو دارای متقارن‎ترین کاریوتیپ می‎باشند. البته، سایر توده‎های مورد آزمون در حد واسط این دو طیف واقع شدند. همچنین، با توجه به مطالعات انجام شده توده‎های درچه اصفهان، سفید کاشان، قولی قصه، محلی یاسوج، رامهرمز و اسحاق‎آباد نیشابور دارای ماهواره کوچک بودند که مشابه رقم خارجی تگزاس ارلی گرانو بود و توده‎های ابرکوه، سفید قم، هرسین و قرمز آذرشهر دارای ماهواره بزرگ‎تر و مشخص‎تر بودند که مشابه رقم خارجی یلو سوییت اسپانیش بود. همچنین، دیاگرام مربوط به پراکنش توده‎ها بر اساس دو مؤلفه A1 و A2، جمعیت‎های مورد بررسی را در سه گروه متمایز قرار داد که این امر موید نتایج حاصل از تجزیه خوشه‎ای بود.