بررسی هنر آینه‎کاری در رواق دارالسیاده حرم امام رضا(ع)

آینه‌کاری یکی از هنرهای ایرانی و از تزیینات وابسته به معماری است که سابقۀ آن به دوره صفویه باز می‌گردد و در دوران قاجار بسیار مورد توجه قرار می‌گیرد. در این میان شهر مشهد به واسطۀ وجود حرم امام رضا(ع) به یکی از مراکز رشد و شکوفایی هنر آینه‌کاری در ایران مبدل می‌گردد. در حرم امام رضا(ع) اماکن متعددی با آینه تزیین شده‌اند. یکی از آن اماکن رواق دارالسیاده است که برای تزیین آن از تزیینات آینه‌کاری بسیار زیبا و متنوعی استفاده شده است. نگارنده در این نوشتار، با رویکردی توصیفی-تحلیلی و با استناد به منابع کتابخانه‌ای، اسناد، بررسی میدانی و مصاحبه با متولیان امر، به دنبال پاسخ به این پرسش‌ها است که قدمت آینه‌کاری در حرم امام رضا(ع) و به ویژه رواق دارالسیاده به چه دوره‌ای باز می‌گردد؟ چه افرادی و با چه مناصبی در اجرای تزیینات آینه‌کاری رواق دارالسیاده نقش داشته‌اند؟ از چه سبک‌ها و نقش‌مایه‌هایی برای اجرای تزیینات آینه‌کاری رواق دارالسیاده استفاده شده است؟ یافته‌ها حاکی از آن است که استفاده از آینه در حرم امام رضا(ع) به اواخر دورۀ صفوی و اوایل دورۀ قاجار بر می‌گردد و یکی از اولین اسناد مربوط به آینه‌کاری دارالسیاده به اواخر سده سیزده هجری قمری تعلق دارد. در کنار هنرمندان، مقامات حاکمیتی از رده‌های مختلف در اجرای آینه‌کاری‌های حرم امام رضا(ع) نقش داشته‌اند و از شیوۀ گچ‌بری روی آینه، جیوه‌تراشی، شیشه‌های رنگی، انواع کتیبه‌، نقوش اسلیمی و ختایی، نقش شمعدان، گلدان، گل و برگ و نقش‌مایه‌های هندسی به ویژه انواع گره برای تزیینات آینه‌کاری رواق دارالسیاده استفاده شده است.