بررسی همبستگی ژنتیکی درصد روغن دانه با برخی ازصفات مهم کمی و کیفی در کلزا ازطریق تجزیه های آماری چند متغیره

به منظور شناسایی صفات مهم زراعی که دارای همبستگی بالایی با درصد روغن بوده آزمایشی با استفاده از29 رقم کلزای پاییزه در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه تهران با استفاده از طرح بلوکهای کامل تصادفی با چهار تکرار در سال زراعی1380 انجام شد. نتایج تجزیه واریانس نشان داد که بین ارقام از نظر کلیه صفات اختلاف معنی‌داری وجود داردکه دلالت بر وجود تنوع ژنتیکی بالا در بین ارقام می‌نماید که می‌تواند در برنامه‌های اصلاحی به طور موثری مورد استفاده قرار گیرد. بررسی ضرایب همبستگی ژنوتیپی نشان داد که درصد روغن با عملکرد دانه (**483/0-=rg) و درصد پروتئین دانه (*179/0-=rg) دارای همبستگی منفی و معنی‌داری بود. همچنین درصد روغن با صفات تعداد روز تا شروع گلدهی، طول دوره گلدهی، طول دوره رویش، تعداد کپسول در بوته و تعداد دانه در کپسول دارای همبستگی منفی و معنی‌داری در سطح احتمال 1درصد بود. با در نظرگرفتن درصد روغن به عنوان متغیر وابسته و انجام تجزیه رگرسیون گام به گام به ترتیب صفات طول دوره رویش، وزن هزاردانه ودرصد پروتئین وارد مدل رگرسیونی گردیدند و 2/53 درصد تغییرات درصد روغن دانه توسط صفات مذکور توجیه (531/0= R²) و مدل در سطح 1 درصد معنی‌دار گردید. نتایج حاصل از تجزیه علیت نشان داد که صفت طول دوره رویش بیشترین اثر مستقیم و منفی را بر درصد روغن دانه (73/0- =p) داشت. بنابراین با توجه به اینکه طول دوره رویش اثرکاهنده‌ای بر درصد روغن داشته و به عبارتی با افزایش طول دوره رویش در زمان تشکیل بذر دمای محیط بالا رفته و اسیدهای اصلی تغییر یافته و درصد روغن کاهش می‌یابد، بایستی جهت افزایش درصد روغن زودرسی ملاک گزینش قرار گیرد. رابطه منفی بین درصد روغن وپروتئین دانه ناشی ازرقابت آنها در اشغال فضای دانه می‌باشد.از اینرو گزینش در جهت کاهش درصد پروتئین منجر به افزایش درصد روغن می‌گردد. وزن هزار دانه دارای اثر مستقیم مثبت و نسبتاً بالایی بر درصد روغن دانه بوده (418/0=p) ولی ضریب همبستگی ژنوتیپی آن با درصد روغن غیر معنی‌دار بود (083/0=rg) که در این صورت بایستی برای به صفر رساندن آثار غیرمستقیم نامطلوب (طول دوره رویش) محدودیت‌هایی اعمال نمود تا بتوان از اثرات مستقیم استفاده نمود. نتایج تجزیه به عامل‌ها با توجه به حداقل ریشه مشخصه نشانگر از کفایت چهار عامل برای 14 خصوصیت مزبور می‌باشد. در این تجزیه چهار عامل مستقل از هم مجموعاً 3/78 درصد تغییرات کل داده‌ها را توجیه نمود.