بررسی نظام های رتبه بندی دانشگاهها: یک رویکرد انتقادی

امروزه دانشگاهها و مراکز آموزش عالی در توسعۀ کشورها نقشی اساسی دارند. به دلایل متعددی ازجمله تقاضای گسترده برای تحصیلات تکمیلی، سیستمهای آموزشیِِِِِِِِِِِِِِِِِ نوین، بین‌المللی شدن صنعت آموزشِ‌ عالی و ایجاد دانشگاههای کارآفرین و نوآور رقابت بسیار نزدیکی در این صنعت به‌وجود آمده است. به‌طوری‌که این رقابت منجر به بهبود کیفیت آموزشی، ارتقا عملکرد دانشگاهها، توسعۀ مبتنی بر دانش، دستیابی به منابع بیشتر و جذب سرمایه‌های فکری بهتر شده است. یکی از روشهای تعیین جایگاه دانشگاهها، نظامهای رتبه‌بندی است که در طول زمان با تغییرات زیادی مواجه بودند. در این مقاله، ابتدا نحوۀ شکل‌گیری و ویژگیهای نظامهای معتبر رتبه‌بندی مورد مطالعه و بررسی قرار گرفته است. در ادامه، با‌توجه‌به مزایای رتبه‌بندی دانشگاهها و مراکز آموزشِِ ‌عالی، با  رویکردی انتقادی به بررسی چالشهای اساسی پیش‌رو در نظام‌های رتبه‌بندی، شاخصها و روشهای اندازه‌گیری داده‌ها پرداخته شده است. نتایج بررسی نشان می‌دهد که نظامهای رتبه‌بندی موجود جامع نبوده و عمدتاً با مشکلاتی در زمینه‌های سنجش کیفیت، نمایش رشد یا افول، وزن‌دهی معیارها، اثر متئو، اعتبارسنجی، جامعیت، وضوح، تحرک و بالندگی، تعمیم‌پذیری و محدودیت زبان مواجه هستند. درنهایت، با‌توجه‌به اینکه هرساله دانشگاههای ایران توسط پایگاه استنادی علوم جهان اسلام رتبه‌بندی می‌شوند، معیارهای این نظام نیز موردِ‌مطالعه قرار گرفته و پیشنهادهایی برای رفع کاستی‌ها ارائه شده است.