بررسی نسخه‌های ترجمۀ قسطا بن لوقا از رسالۀ جرّثقیل هرون اسکندرانی

ترجمۀ عربی رسالۀ جرثقیل هرون به قلم قسطا بن لوقا، در غیاب اصل یونانی آن، از مهم‌ترین متونِ مکانیک بر جای مانده در تمدن اسلامی است. پیش از این، تصور می‌شد که نسخه‌های موجود از این ترجمه، منحصر به نسخه‌های کتابخانه‌های لیدن، بریتانیا و منچستر است. نویسندگان این مقاله در تفحص گسترده خود ضمن یافتن شماری نسخۀ جرثقیل به فارسی در کتابخانه‌های مختلف ایران، به چند نسخه از ترجمۀ عربی رسالۀ جرثقیل هرون نیز دست یافتند که در تکمیل کارهای خاورشناسانی مانند کارادوو، نیکز و اسمیت بسیار حایز اهمیت است. نسخه‌های فارسی جرثقیل که کتابت آنها تا سدۀ 13ق در ایران ادامه داشته، ملهم از ترجمۀ قسطا بوده است. در مقالۀ حاضر کوشیده‌ایم همۀ نسخه‌های قسطا به صورت اجمال، ولی همه جانبه معرفی گردد. به زندگانی هرون نیز به اجمال پرداخته‌ایم تا به‌ویژه موضوع مبهم تاریخ تألیف رسالۀ جرثقیل روشن شود.