بررسی مسئولیت ناشی از نقض عقد مزارعه

دربارة پذیرش یا عدم پذیرش مسئولیت قراردادی، در فقه اختلاف نظر وجود دارد. همانند بسیاری از مسائل دیگر، در مورد این مسئله بحث مستقلی در فقه دیده نمی‌شود و مطالب دربارۀ آن را باید در میان فروعات فقهی جست‌وجو کرد. هدف این مقاله بررسی یکی از مصادیق این بحث، یعنی مسئولیت ناشی از نقض عقد مزارعه است. انتخاب موضوع مذکور به این سبب بود که بحث از ضمان نقض تعهد در عقد مزارعه، یکی از مواضع مهم و شایان توجهی است که در آنها بحث مسئولیت ناشی از نقض قرارداد و صورت‌های مختلف آن، مورد توجه دقیق فقها قرار گرفته است.  مقالة حاضر پس از ارائة بحثی در مورد ماهیت عقد مزارعه، به بررسی مسئلة ترک زراعت توسط عامل و عدم تسلیم زمین از سوی مالک می‌پردازد و برای این منظور از روش استقرایی و تحلیل مفهومی کمک می‌گیرد. از مباحث مطرح‌شده می‌توان نتیجه گرفت که هرچند به‌نظر مشهور فقها، نقض عقد مزارعه موجب مسئولیت قراردادی به‌معنای دقیق کلمه نمی‌شود، پذیرش خسارت نقض قرارداد نیز طرفدارانی دارد و می‌توان آن را تقویت کرد. نظریات مطرح‌شده در این مبحث و مبانی آنها را می‌توان به عقود مشابه نیز تسری داد.