بررسی شخصیت انگاری در اشعار فریدون مشیری

شاعران فارسی‌زبان همواره طبیعت و پدیده‌های آن را در سخن خود به کار گرفته‌اند. گاه این کاربرد با رویکردی توصیفی بوده است و گاه رویکردی استعاری و سمبلیک. فریدون مشیری از شاعرانی است که هم طبیعت به عنوان محور کلامی او قرار گرفته، هم از پدیده‌های طبیعت به صورت ابزاری با نگاهی استعاری بهره برده و طبیعت را دستاویزی برای تصاویر شعری قرار داده است. یکی از ابزار مهم کلامی وی با توجه به دیدگاه رمانتیسم، تشخیص است. عناصر طبیعت همدم او هستند و شاعر با آن‌ها سخن می‌گوید. وی صفات انسانی را به پدیده‌های طبیعت یا مفاهیم انتزاعی نسبت می‌دهد و کلامش را خیال‌انگیز می-سازد و با کاربرد تشخیص به شکل‌گیری شگردهای بلاغی یاری می‌رساند. تشخیص یکی از آرایه‌های ادبی بارز در شعر اوست. تشخیص دسته‌بندی‌هایی دارد که در این مقاله تحلیلی توصیفی سعی بر این گردیده مطابق با الگوی ساختاری هفت‌گانه که هفت نوع تصریحی، کنایی، مناظروی، ندایی، فعلی، تمثیلی و روایی است، انواع تشخیص در کتاب«سه دفتر» سروده فریدون مشیری که حاوی مجموعه شعر«گناه دریا»، «ابر و کوچه» و«بهار را باور کن» است، بررسی شود. با بررسی شخصیت‌انگاری در این سه مجموعه شعر که 691 مورد تشخیص یافت شد، مشخص شد که بسامد تشخیص در سروده‌های مشیری برای فضاسازی‌ها و تصویرسازی‌های شاعرانه فراوان است. مطابق با مشاهدات پژوهشگران، مجموعه شعر«ابر و کوچه» بیشترین و مجموعه شعر«گناه دریا» کمترین موارد تشخیص دارند. تشخیص در اشعار مشیری، هم به صورت اجمالی و هم تفصیلی و معمولاً در تلفیق با آرایه‌های دیگر، برای مفاهیم ذهنی و عینی به‌کار رفته است.