بررسی سیر کاربست تزیینات در عرصه عمومی سکونتگاه‌های تاریخی (نمونه موردی: بندر لافت)

بررسی منظر سکونتگاه‌های اسلامی و چگونگی کاربست نقش‌مایه‌ها و عناصر تزیینی، در عرصه عمومی آن‌ها را می‌توان گمشده دیرین پژوهش‌های تاریخی دانست، آنچه مبین عقاید مذهبی و ساخت اجتماعی - اقتصادی دین اسلام به‌عنوان یک سنت فراگیر متحد است. اما این موضوع، گاه در وصف سطوح تزیینی عرصه داخلی از نظر پنهان مانده و گاه با تعابیری چون"عدم توجه به ‌ظاهر بنا در معماری اسلامی" از پیگیری آن صرف‌نظر شده است. پنهان ماندن آموزه‌ها و ریشه‌های غنی این موضوع، علاوه بر آن‌که ما را از دستیابی به مرجعی مستقیم در حل بحران‌های بصری سکونتگاه‌های امروزین باز می‌داد، از رهگذر آشفتگی‌های بصری، موجب تأکید بر تمایزات مالی و تفرق اجتماعی می‌شود. این پژوهش بر آن است‌ تا با شناسایی و معرفی تزیینات به‌کار رفته در بندر لافت به‌عنوان نمونه‌ای از سکونتگاه‌های دارای بافت تاریخی کشور که به‌واسطه موقعیت جغرافیایی خود تا حدودی از هجمه تحولات کالبدی گریخته است، نحوه و سطوح کاربست تزیینات در بافت کهن آن‌را بررسی نماید. روند این پژوهش با مطالعات کتابخانه‌ای شروع و در پی آن به برداشت نمونه‌ها با استفاده از مطالعات میدانی پرداخته شده است. مطالعات و تحلیل‌های پایه صورت گرفته در روستای لافت بیانگر وجود شباهت‌ها فرمی در تزیینات به‌کار رفته بر عناصر کالبدی تأثیرگذار در سیمای بصری بافت بوده است. جهت دریافت تأثیر این تشابه از جنبه کالبدی و اجتماعی، سیر کاربست تزیینات در بافت کهن لافت در دو سطح کلیت بافت و مقیاس بنا مورد بررسی قرارگرفته است‌. سپس وجه معنوی این تزیینات نیز به‌واسطه وحدت جدایی‌ناپذیر مابین دو عرصه صورت و معنا در هنر ساخت اسلامی، مورد کاوش قرارگرفته‌ است. یافته‌های نهایی این تحقیق مبین این مطلب است که استفاده از تزیینات در بافت کهن لافت بر‌اساس حوزه دید انسان، دارای سطوح کاربست متفاوتی بوده و در یک سیر تسلسلی جلوه خاصی را برای این بافت‌ها فراهم ‌‌کرده است. این بررسی همچنین‌ نشان می‌دهد که مفهوم وحدت اجتماعی به‌عنوان یکی از اصول کلیدی اسلام که در کلیت خود بیانگر تأکید بر شباهت و دوری از تمایزات مالی و‌ اجتماعی است، یکی از بنیادی‌ترین عوامل مؤثر بر سازمان بصری بندر لافت می‌باشد.