بررسی سیر سوگواره‌ای شکست ابرمرد در دو چکامه از بیّاتی و اخوان ثالث

چکیده: عبدالوهّاب بیّاتی (1926- 1999) از نامدارترین سرایندگان پیشگام شعر نو عربی در عصر حاضر است که به­ویژه در متن فاخر سوگ- سروده­ی «موت الإسکندر المقدونی» از دفتر «الموت فی الحیاة» به طرح سیر سوگواره­ای شکست ابرمرد معاصر عراقی در هیئت اسکندر مقدونی پرداخته است. در ادبیات معاصر فارسی نیز مهدی اخوان ثالث (1307- 1369) در سراسر داستان­واره­ی بشکوه «قصّه­ی شهر سنگستان» از دفتر «از این اوستا» در بزرگداشتی آیینی، تراژدی شکست ابرمرد اساطیری ایران یا همان شهریار شهر سنگستان را بازمی­گوید. این جستار طی خوانش تطبیقی دو سروده، به تبیین الگوی سوگواره­ای عبدالوهّاب بیّاتی و مهدی اخوان ثالث در تصویر «شکست ابرمرد» پرداخته و کوشیده است تا همگانی­ها و ناهمسانی­های این دو غمنامه را در چگونگی روایت شکست قهرمان بازنماید؛ برای دستیابی به این هدف، نگارنده پس از گذری کوتاه بر زندگی و آثار پدیدآورندگان دو متن، در آغاز، عناصر مطرحِ دو سوگ- سروده را با تأکید بر طرح داستانی و سازه­های آن، تصویر ابرمرد و اندیشه و بینش او مورد توجه قرار داده و در ادامه، برای برابریابی سازه­های سیر سوگواره­ای آن­ها به تحلیل گفتار دو متن، سبک، لحن و تکنیک و واکنش روانی روایت­شنو می­پردازد و در بخش پایانی، رویکرد فرجام­شناسانه و پیشگویانه­ی راوی را به تماشا می­نشیند؛ برآیند نهایی پژوهش حاضر، بهره­گیری دو پدیدآور از عناصر برجسته­ی هر دو گونه­ی تراژدی و داستان است که در راستای تبیین روشن آرمان جاودانگیِ نهفته در ضمیر خودآگاه با ترسیم نگاره­های مرگ و نیستی در سیری سوگوارانه، نسبتاً موفق بوده است.