بررسی سازوکار میان‌مقیاس وقوع بارش‌های همرفتی بهاره در شمال‌غرب ایران

در پژوهش حاضر ضمن تحلیل الگوی گردش مقیاس همدید، با بهره­گیری از یک مدل اقلیمی منطقه محدود، سازوکار میان مقیاس حاکم بر وقوع بارش­های بهاره در شمال­غرب ایران بررسی شد. در این راستا، نقش واداشت­های دینامیکی وگرمایش محلی در وقوع بارش­ها با استفاده از داده­های ایستگاهی، داده­های رقومی باز تحلیل NCEP-NCAR و ERA-Interim و خروجی اجرای مدل­ RegCM4 بررسی شدند. یافته­ها بیانگر آن است که نمی‌توان بخش قابل‌توجهی از بارش‌های فصل بهار در شمال­غرب ایران را به‌طور مستقل وکامل «بارش همرفتی» نامید. در واقع، بارش‌های بهاری با مشخصه همرفتی در شمال­غرب ایران، اصطلاحاً نوعی «همرفت واداشته» محسوب می­شوند. بدین معنی که، در صورت عدم وجود واداشت­های دینامیکی در مقیاس همدیدی، از قبیل ناوه تراز میانی وردسپهر، بخش قابل‌توجهی از بارش‌های همرفتی شمال­غرب ایران به‌وقوع نخواهند پیوست. همچنین، گرمایش محلی به‌تنهایی به‌دلیل نبود رطوبت کافی در منطقه و عدم کفایت آن جهت فراهم­سازی نیروی شناوری، قادر به ایجاد ناپایداری مورد نیاز برای وقوع بارش نخواهد بود. تحلیل مقادیرگرمایش بادررو نشان داد که فرارفت افقی گرما از دامنه­های کوهستانی به‌عنوان یک واداشت محلی، در تأمین گرما و انرژی دسترس­پذیر و تکوین همرفت و بارش همرفتی نقش مهمی دارد. همچنین، بررسی گرمایش محلی نشان دادکه چشمه­های گرمایی بر روی دامنه­های جنوبی و غربی و چاهه­های گرمایی بر روی دامنه­های شمالی و شرقی ارتفاعات مشاهده می­شوند. یافته کلی آنکه، حضور گذرای واداشت‌های دینامیکی مقیاس همدیدی در فصل بهار، در ترکیب با حضور پایدار و پیوسته فرارفت افقی و قائم گرما، ناشی از گرمایش محلی بر روی دامنه­های جنوبی و غربی ارتفاعات در ساعات روز، وقوع بارش با مشخصات همرفتی را در پی خواهد داشت.