بررسی رابطه میان استقراض از بانک مرکزی و متغیرهای برگزیده درون بانکی در ایران: کاربرد علیت دومترسکیو-هارلین در پانل‌های ناهمگن

استقراض بانک‌ها از بانک مرکزی یکی از زمینه‌های مهم افزایش نقدینگی در اقتصاد ایران است. این گونه استقراض دلایل مختلف برون‌بانکی و درون‌بانکی می‌‌تواند داشته باشد. هدف از این پژوهش بررسی رابطه علیت دوطرفه دومتغیره میان متغیرهای درون‌بانکی برگزیده شامل مطالبات غیرجاری، تسهیلات اعطایی و سوددهی با استقراض از بانک مرکزی است. در این پژوهش از داده‌های سالانه مربوط به بازه زمانی 1385-1395 برای 16 بانک برگزیده کشور استفاده شده است. روش ارزیابی رابطه علیت نیز به دلیل ناهمگنی میان بانک‌های سیستم بانکی، بر مبنای علیت ناهمگن دومترسکیو-هارلین تنظیم شده است. نتایج به دست آمده حاکی از آن است که متغیرهای تسهیلات اعطایی و سوددهی، از رابطه علیت دوطرفه (بازخورد) با استقراض از بانک مرکزی برخوردارند و بانک‌ها در یک چرخه دوطرفه، از یک سو به منظور اعطای تسهیلات بیشتر و سود خالص بالاتر، به سراغ افزایش استقراض از بانک مرکزی می‌روند و از سوی دیگر همین افزایش سطح ارائه تسهیلات و سطوح بالاتر سود خالص، منجر به استقراض بیشتر از بانک مرکزی خواهد شد. این در حالی است که تبعات منفی این استقراض در تمام وجوه قیمتی اقتصاد کلان بروز پیدا خواهد کرد. در مقابل در مورد مطالبات غیرجاری، علیت یک‌سویه از سوی مطالبات غیرجاری به استقراض از بانک مرکزی برقرار است و این استقراض علت بروز مطالبات غیرجاری نیست. بنابراین توقف جریان استقراض مضاعف و مداوم بانک‌ها، تنها با هدایت هوشمندانه و نظارت دقیق تخصیص وجوه استقراضی به کانال‌های سیاستی مدنظر بانک‌مرکزی و مقابله با زمینه‌های استقلال‌زدای بانک‌ مرکزی امکان پذیر است.