بررسی خلاء عملکرد پنبه به روش آنالیز خط مرزی در شهرستان‌های آق قلا و علی آباد کتول در استان گلستان

سابقه و هدف: یکی از مشکلات اساسی تولید گیاهان زراعی در کشور ما اختلاف بین عملکرد واقعی کشاورزان و عملکرد قابل حصول (خلاء عملکرد) می‌باشد. بنابراین شناسایی عوامل محدود کننده عملکرد و خلا عملکرد بسیار حایز اهمیت است. تخمین میزان خلا عملکرد و تعیین عوامل به وجود آورنده‎ی آن مستلزم به کارگیری روش‎های مناسب می‎باشد. آنالیز خط مرزی یک روش آماری است که به کمک آن می‎توان واکنش عملکرد به یک عامل محیطی یا مدیریتی را در شرایطی که سایر عوامل نیز متغیر هستند و ثابت نشده‎اند، کمّی نمود. در واقع روش آنالیز خط مرزی پاسخ عملکرد به عامل مورد نظر را در شرایطی که سایر عوامل مناسب باشند، مشخص می‎کند و به منظور تعیین عوامل و متغیرهای تاثیر گذار بر کاهش عملکرد انجام می‌شود مواد و روش‌ها: این پژوهش، به منظور بررسی خلاء عملکرد پنبه و در روستاهای شهرستان‌های علی آباد کتول و آق‌قلا از استان گلستان در سال‌های 93 و 94 انجام شد. جامعه آماری، کشاورزان پنبه کار این دو شهرستان بود و 100 کشاورز به صورت تصادفی در طی این دو سال انتخاب شد و عوامل مدیریتی مورد بررسی شامل میزان کود نیتروژن مصرفی به صورت پایه و سرک، کود فسفر(P2O5) ، مقدار بذر مصرفی، تراکم، تعداد دفعات آبیاری، تاریخ کاشت و تاریخ برداشت بودند. با رسم پراکنش داده‏های عملکرد در مقابل متغیرهای مختلف مدیریتی، بالاترین عملکرد‏ها در سطوح مختلف هر نهاده یا مدیریت خاص انتخاب شد. یافته‌ها: نتایج نشان داد که بین عملکرد کشاورزان (عملکرد واقعی) و عملکرد قابل حصول (عملکردی که می‌توانند برداشت کنند) 1425 کیلوگرم در هکتار فاصله (خلاء) وجود دارد. نتایج نشان داد که 80 درصد از مزارع مورد بررسی از نظر تاریخ کاشت، 70 درصد از نظر کود نیتروژن، 64 درصد از نظر فسفر(P2O5) ، 63 درصد از نظر بذر مصرفی، 71 درصد از نظر تراکم، 74 درصد از نظر آبیاری و 16 درصد از نظر تاریخ برداشت خارج از حد بهینه بودند. نتیجه حاصله این بود که درحالی که متوسط عملکرد کشاورزان 2657 کیلوگرم است، آن‎ها می‎توانند با بهبود مدیریت زراعی به عملکرد 4082 کیلوگرم در هکتار دست یابند و برای این منظور اقدامات زیر مد نظر قرار گیرد: 1) مصرف حداقل 65 کیلوگرم کود نیتروژن در هکتار 2) مصرف حداقل 40 کیلوگرم کود فسفر 3) حداقل چهار نوبت آبیاری 4) تراکم بوته بین 7 تا 8 بوته در مترمربع 5) حداقل دو نوبت وجین 6) کشت در اوایل اردیبهشت ماه و یا قبل از آن و 7) تاریخ برداشت اواسط مهرماه و 8) مقدار بذر مصرفی، 50 کیلوگرم در هکتار. نتیجه‌گیری : به طور کل نتایج این تحقیق نشان داد که خلاء عملکرد منطقه مورد مطالعه حدود 35 درصد بوده و با اصلاح برخی از روش‌های مدیریتی می‌توان سطح عملکرد پنبه را در منطقه مورد مطالعه افزایش داد. علاوه بر این، استفاده از آنالیز خط مرزی در مطالعات خلاء عملکرد می‌تواند به خوبی پاسخ‌های عملکرد به عوامل مدیریتی را نشان دهد و با استفاده از این پاسخ‌ها می‌توان بهترین مدیریت‌ها را جهت رسیدن به بالاترین عملکرد مشخص کرد.