بررسی تنوع کاریوتیپی در سه گونه از جنس تلخ بیان (Sophora sp.)

تلخ بیان (Sophora) از تیره Fabaceae و گیاهی عموما چند ساله است که به‌دلیل خاصیت دارویی ضد باکتریایی از اهمیت بالایی برخوردار می‌باشد. در این تحقیق از تکنیک تجزیه کاریوتیپی جهت بررسی تنوع در این جنس استفاده شد. برای این منظور، بذرهای شش جمعیت متعلق به سه گونه Sophora alopecuroides, S. mollis و S. pachycarpa کشت گردید و پس از جوانه‌زنی بذرها از مریستم انتهایی ریشه برای مطالعات کاریوتیپی استفاده شد. نتایج نشان داد تعداد کروموزوم پایه در تمام جمعیتهای مورد بررسی 9=x بود، اما از لحاظ سطوح پلوئیدی گونه S. mollis با فرمول کاریوتیپی m9 دیپلوئید (18=x2=n2) و دو گونه S. pachycarpaبا فرمول کاریوتیپی sm2+m16 و S. alopecuroidesبا فرمول کاریوتیپی sm4+m14، تتراپلوئید (36=x4=n2) بودند. براساس جدول دو طرفه Stebbins، همه جمعیتها در کلاس A1 قرار گرفتند که این امر بیانگر وضعیت تکاملی مشابه و در عین حال ابتدایی در آنها می‌باشد، اما با توجه به میزان شاخص نامتقارن بودن درون کروموزومی، گونة S. alopecuroides از نامتقارنترین و در عین حال متکاملترین کاریوتیپ نسبت به دو گونة دیگر برخوردار بود. در حالی‌که گونه S. mollis متقارنترین و ابتدایی‌ترین کاریوتیپ را نشان داد. تجزیه واریانس داده‌های حاصل از اندازه‌گیری کلیه صفات مورد مطالعه در قالب طرح کاملا تصادفی نامتعادل نشان داد که بین جمعیت‌ها اختلاف معنی‌داری در سطح 1% وجود داشت که این امر مؤید وجود تنوع کروموزومی ‌در جمعیت‌های مورد بررسی است. در تجزیه به مؤلفه‌های اصلی، دو مؤلفه اول و دوم در مجموع بیش از 99 درصد از کل تنوع موجود بین جمعیت‌ها را توجیه نمودند. بر این اساس، در مؤلفه اول صفات  TLو LA بیشترین نقش را در تشکیل این مؤلفه داشتند. در مؤلفه دوم نیز صفات SA، CI و AR از بیشترین سهم در تشکیل این مؤلفه برخوردار بودند. در تجزیه کلاستر (UPGMA) بر اساس صفات کروموزومی، دو جمعیت از گونه S. pachycarpa و جمعیت S.T از گونه S. alopecuroidesگروه اول، جمعیت‌های S.K و 10423 از گونه S. alopecuroides گروه دوم و جمعیت 4512 از گونه S. mollis گروه سوم را به خود اختصاص دادند.