بررسی تغییرات کمی و کیفی اسانس گیاه آوندول (Smyrnium cordifolium Boiss.) در پنج منطقه رویشی استان لرستان

مقدمه: آوندول گیاهی است از خانواده جعفری که در نواحی غرب و جنوب غرب ایران به صورت وحشی می‌روید و در این مناطق این گیاه دارای استفاده‌های متعدد غذایی و دارویی است. هدف: شناسایی مواد تشکیل‌دهنده اسانس گیاه S. cordifolium رشد یافته در مناطق مختلف استان لرستان و بررسی تاثیر عوامل محیطی بر آن. روش بررسی: گیاه مذکور از پنج منطقه مختلف استان لرستان جهت بررسی تغییرات کمی و کیفی اسانس جمع‌آوری گردید. گیاهان جمع‌آوری شده پس از خشک شدن در سایه با روش تقطیر با آب اسانس‌گیری شدند. اسانس‌ها جهت تجزیه و شناسایی مواد متشکله آن به دستگاه‌های GC و GC/MS تزریق شدند. نتایج: بازده اسانس مناطق مختلف بین %v/w 07/0 تا %v/w55/0 متغیر بود. بیشترین مقدار اسانس مربوط به منطقه پلدختر و کمترین مقدار مربوط به منطقه الیگودرز بود در اسانس این گیاه در مجموع 18 ترکیب شناسایی گردید. در اسانس مناطق مختلف دو سزکویی‌ترپن اکسیژنه Curzerene و Curzerenone بیشترین مقادیر را دارا هستند. از ترکیبات مشترک و شاخص این گیاه در مناطق مختلف می‌توان Germacrene-D، Isopimarol، Phyllocladanal را نام برد. در مناطق کوهدشت و خرم‌آباد Curzerene به ترتیب با 4/39 و 2/34 درصد و در مناطق پلدختر، نورآباد و الیگودرز Curzerenone به ترتیب با 4/49‌، 8/33 و 6/35 درصد ترکیبات اصلی اسانس را تشکیل می‌دهند. Germacrene-D از سزکویی‌ترپن‌های موجود در این گیاه است که در اسانس مناطق الیگودرز و نورآباد در مقدار قابل توجه وجود دارد. نتیجه‌گیری: ترکیبات شناسایی شده موجود در اسانس نواحی مختلف از نظر کمی و کیفی تفاوت‌ها و شباهت‌هایی را با هم نشان می‌دهند. آنالیزهای GC/MS نشان داد که در مناطق مختلف ترکیبات سزکویی‌ترپنی عمده‌ترین ترکیبات تشکیل‌دهنده اسانس گیاه آوندول محسوب می‌شوند. ترکیبات مونوترپنی آلفا - پینن و بتا - پینن فقط در نمونه‌های نورآباد و الیگودرز با اقلیم سرد مشاهده می‌شوند.