بررسی تغییرات فصلی اسانس گیاه اکلیل کوهی (L. Rosmarinus officinalis)

مقدمه: گیاه اکلیل کوهی یکی از گیاهان واجد اسانس خانواده نعناعیان2 است. این گیاه بومی منطقه مدیترانه و خاور نزدیک بوده و در حال حاضر تقریباً در همه کشورها به عنوان گیاه دارویی و زینتی کشت می‌شود. این گیاه از زمان‌های قدیم به عنوان ادویه و دارو استفاده می‌شد. هدف: با توجه به اینکه عوامل محیطی و ژنتیکی بر نوع و میزان اسانس این گیاه اثر می‌گذارند، هدف این پژوهش بررسی تغییرات فصلی اسانس گیاه اکلیل کوهی می‌باشد. روش بررسی: نمونه‌های گیاهی پس از جمع‌آوری از منطقه اوین تهران، خشک شده و به روش تقطیر با آب توسط طرح کلونجر به مدت 90 دقیقه اسانس‌گیری شدند. اسانس حاصل از هر گیاه توسط دستگاه GC و GC-MS آنالیز شد. نتایج: نتایج حاصل نشان داد در مجموع 52 ترکیب در اسانس اکلیل کوهی وجود دارد که 31 ترکیب بین فصول مختلف مشترک هستند. اجزای اصلی اسانس را آلفا- پینن، لیمونن، کامفون، کامفور، 1، 8- سینئول و بورنیل استات تشکیل می‌دادند. بیشترین میزان بورنیل استات در فصل بهار (49/5) و بیشترین میزان 1، 8- سینئول در فصل تابستان مشاهده شد (15/14). بیشترین میزان آلفا- پینن و لیمونن درماه بهمن به ترتیب به میزان 28/28 و 29/17 درصد مشاهده شد. به طور کلی ترکیب‌های عمده اسانس این گیاه در فصول مختلف سال در ماه‌های اردیبهشت، مرداد، آبان و بهمن به ترتیب برای آلفا- پینن (5/18، 7/24، 20 و 3/28 درصد)، ترکیب لیمونن (11، 1/6، 6/8 و 3/17 درصد)، ترکیب کامفون (5/7، 3/8، 3/7 و 1/8 درصد) و کامفور (4/7، 4/13، 3/8 و 7/4 درصد) محاسبه شدند. نتیجه‌گیری: به جز برخی ترکیب‌ها از جمله آلفا- پینن، لیمونن، بورنیل استات و 1، 8- سینئول، سایر ترکیب‌های سازنده اسانس تحت تاثیر تغییرات فصلی قرار نگرفتند. بعضی از آن‌ها به مواد دیگر تبدیل شدند و لذا غلظت آن‌ها در فصل تابستان کاهش و در فصل زمستان افزایش یافت.