بررسی تغییرات تنوع و فراوانی پرندگان در اکوسیستم‌های آبی استان خراسان رضوی

تنوع گونه‌ای یکی از سطوح تنوع زیستی است که انواع حیوانات و گیاهان مختلف را در برمی‌گیرد. بررسی تنوع گونه‌ای و تغییرات آن در سال های مختلف می‌تواند راهنمایی برای شناسایی عوامل این تغییرات و سپس قدم در جهت رفع کاستی‌های مسایل مربوط به مدیریت حیات وحش باشد. این تحقیق به شناسایی گونه‌های پرندگان اکوسیستم‌های آبی مناطق کشف رود، دریاچه (تالاب) بزنگان، سد دوستی، رودخانه تجن و هم چنین بررسی تنوع و فراوانی گونه‌ای و نوسانات جمعیتی این مناطق پرداخته است. بخشی از روش تحقیق توصیفی – تحلیلی و با تکیه بر منابع کتابخانه‌ای است. در بخشی دیگر با استفاده از نرم‌افزارهای Ecological Methodology هم چنین Excel و SPSS داده‌های آماری دوره سرشماری تجزیه و تحلیل شد. در نتیجه شاخص های تنوع گونه‌ای (غنا، هتروژنتی، یکنواختی) و روند تغییرات آن ها هم چنین نوسانات جامعه پرندگان، تغییرات در حضور تیره‌ها و جمعیت گونه‌های مختلف در مناطق مطالعاتی محاسبه گردید. به علاوه تنوع درون زیستگاهی، بین زیستگاهی و منطقه‌ای (α, β, γ) مربوط به این اکوسیستم‌ها محاسبه و با یکدیگر مقایسه شدند. شاخص تشابه موریستا برای بررسی میزان شباهت جامعه پرندگان در مناطق مورد مطالعه نیز برآورد و تحلیل شد. در منطقه کشف رود، بیش ترین فراوانی پرندگان برابر با 2667 عدد پرنده با 7 گونه درسال 1385 و بیش ترین فراوانی در دریاچه بزنگان 2139 عدد پرنده مربوط به 10 گونه در سال 1389 بود. در منطقه سد دوستی و رودخانه تجن، بیش ترین فراوانی تعداد 4332 عدد پرنده مربوط به 36 گونه درسال 1386 مشاهده شد. بیش ترین غنای گونه‌ای (36) و بیش ترین تنوع تیره‌های پرندگان (15)، در منطقه سد دوستی و رودخانه تجن مشاهده شد. کم ترین غنای گونه‌ای (3) و کم ترین تنوع تیره‌ها (2) مربوط به منطقه کشف رود می‌باشد. طبق شاخص‌های هتروژنیتی و یکنواختی، روند کلی تغییرات تنوع گونه‌ای در کشفرود، ابتدا روند افزایشی و سپس کاهشی داشت. در رابطه با سد دوستی و رودخانه تجن، روند کلی افزایش تنوع طی سال های آماری مشاهده شد. شاخص‌های هتروژنیتی در دریاچه بزنگان نمایانگر روند کلی افزایشی، سپس کاهشی و مجدداً افزایشی بودند. شاخص‌های یکنواختی در دریاچه بزنگان، روند کلی کاهشی داشتند. طبق شاخص تشابه موریستا، بیش ترین میزان تشابه بین کشف رود با سد دوستی و رودخانه تجن برابر با 0/86 در سال 1386 بود و کم ترین میزان تشابه بین دریاچه بزنگان با رودخانه تجن و هم چنین بین کشف رود با رودخانه تجن در سال 1388 و برابر با صفر بود.