بررسی تطبیقی نظام های کاربری زمین شهری از دیدگاه دو پارادایم مدرنیسم و پست‎مدرنیسم

برنامه‎ریزی مدرنیستی بین سال‎های 1920 تا 1930 در دو سوی اقیانوس اطلس آغاز شد، گرچه می‎توان نشانه‎های آن را در جنبش‎های اوّلیه‎ی برنامه‎ریزی در شهر زیبا یا باغ شهر پیدا کرد. این آغاز با نمودار شدن جنبش مدرنیسم در معماری همزمان بود و در برنامه‎ریزی شهری غرب تا اواخر دهه‎ی 1960 پاردایم مسلّط بود. فاجعه‎های بوم‎شناختی در طول قرن بیستم منجر به درک تدریجی محدودیت‎های طبیعی، از‎جمله زمین شد و رشد آگاهی‎های زیست‎محیطی، به‎عنوان نشانه‎ای از پست‎مدرن شدن فرهنگی بروز کرد. انتقادهای صحیح وارد بر جریان مدرنیسم سبب شد که انتقادها و رویکرد‎های همراه آن، پست‎مدرنیسم نام بگیرد و تنها وجه اشتراک همه‎ی آنها، نقد جدّی بر سبک معماری و شهرسازی بود که خود را به‎نام مدرنیسم مطرح کرده بود. نتایج به‎کارگیری این دو پارادایم در برنامه‎ریزی شهری و خاصّه کاربری زمین مشهود و قابل تأمل است. به‎طوری‎که تجربه‎های سطح جهانی نشان می‎دهد، بازتاب کالبدی ـ فضایی این دو پارادایم در شهرها در قالب طرح‎ها و برنامه‎های کاربری زمین متفاوت از یکدیگر بوده و هر کدام دارای ویژگی‎ها و مؤلّفه‎های خاصّ خود هستند. دراین نوشتار تلاش شده تا با توجّه به اهمّیّت کاربری زمین و راهبرد‎های آن برای آسایش و رفاه انسان شهرنشین، مقایسه‎ای تطبیقی میان این دو پارادایم مهم و اثرگذار بر کاربری زمین انجام شود. نتایج این بررسی حاکی از چرخشی آشکار در قوانین و مقرّرات کاربری زمین در پارادایم پست‎مدرنیسم نسبت به مدرنیسم است، چنانکه ارزش‎های مدرنیستی در پارادایم جدید نفی و بازگشت به ارزش‎های پیش از این دوره، مبنای عمل قرار گرفته است.