بررسی تطبیقی تصویر شهر در سینمای موج نو ایران و فرانسه

مسئلة اساسی پژوهش حاضر ابتدا پرداختن به رابطة میان شهر و سینما، و در مرحلة بعد بررسی تطبیقی تصویرهایی است که از شهر در فیلم‌های سینمایی در دو مقطع مهم تاریخی-سینمایی دو کشور ایران و فرانسه (موج نو) به‌نمایش درآمده‌اند. تلاش برای روشن‌تر شدن چگونگی درک شهر و تصویر ذهنی آن نزد شهروندان، همواره یکی از دغدغه‌ها و موضوع‌های مورد مطالعه بسیاری از کارشناسان مسایل شهری بوده است. در این میان به‌نظر می‌رسد عدم توجه کافی به منبع تصویری مهمی چون سینما موجب شده تا مباحث تحلیلی دربارة تصویرهایی که از شهر در این هنر-صنعت-‌رسانة مهم قرن اخیر بازتاب یافته تا حد زیادی مسکوت باقی بماند. تحلیل محتوای ساخت‌گرایانة فیلم‌های مورد مطالعه در این پژوهش با استفاده از روش نشانه‌شناسی نشان می‌دهد که نوع نگاه به شهر و شهرنشینی و در نتیجه تصویری که از شهر در موج نو سینمای فرانسه و ایران به‌نمایش درآمده بسیار متفاوت و گاه در تضاد است. شهر در موج نو فرانسه بستری است برای پرسه‌زنی، احساس رهایی و آزادی، شادی و گردش، امنیت و زیبایی، برخوردهای اتفاقی، تنوع و همچنین جایگزینی برای روابط سنتی خانوادگی. اما در سینمای موج نو ایران، شهر به عرصة انتقام‌گیری و یا شکست قهرمانان شهری فیلم‌ها تبدیل می‌شود؛ شهری افسار‌گسیخته و نا‌متجانس، حاوی تضادهای کالبدی و اجتماعی متعدد، با پوسته‌ای بعضاً مدرن اما شهرنشینانی سنتی، نقطة مقابل امنیت فضاهای خصوصی، در حال گذار از مقیاس انسانی به فرا‌انسانی و گاه هراس‌انگیز که گویی هیچ چشم‌انداز روشنی را برای آینده متصور نیست.